ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲကို ရပ်ဆိုင်းစေခဲ့သူ အမေရိကန်စစ်ပြန်ကြီး အသက် (၉၂) နှစ်အရွယ်၌ ကွယ်လွန် (ဘာသာပြန်ဆောင်းပါး)
1547
Htay Oung (NP News) - ဇွန် ၁၇
အမေရိကန် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ သရုပ်ခွဲစိစစ်ရေးပညာရှင် ဒယ်နီယယ်အဲ့လ်ဘတ်ဟာ သောကြာနေ့ (ဇွန်လ ၁၆ ရက်) မှာ ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး ကွန်လွန်ချိန်မှာ အသက် ၉၂ နှစ်အရွယ်ရှိတယ်လို့ သူ့မိသားစုက ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ပါတယ်။ ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအပေါ် စိတ်နှလုံးပြောင်းလဲသွားခဲ့သူ အဲ့လ်ဘတ်ဟာ လျှို့ဝှက်အဆင့် သတ်မှတ်ထားတဲ့ “ပင်တာဂွန်စာတမ်းများ” ကို ပေါက်ကြားစေပြီး အမေရိကန်အစိုးရရဲ့ လိမ်လည်လှည့်ဖြားမှုများကို ဖွင့်ချခဲ့ခြင်းအားဖြင့် မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် တိုက်ပွဲမှာ အရေးပါသူတစ်ဦးဖြစ်တယ်လို့ Reuters က ယနေ့ (ဇွန်လ ၁၇ ရက်)မှာ ရေးသားပါတယ်။
အဲ့လ်ဘတ်မှာ ခွဲစိတ်ကုသလို့ မရနိုင်တော့တဲ့ ပန်ကရိယကင်ဆာရောဂါဖြစ်ပွားနေကြောင်း ဖေဖော်ဝါရီလမှာ စစ်ဆေးတွေ့ရှိခဲ့ပြီ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် ကင်ဆိုင်တန်ရှိ နေအိမ်မှာ ကွယ်လွန်သွားခဲ့တယ်လို့ သူ့ရဲ့မိသားစုက ပြောပါတယ်။
အမေရိကန်အစိုးရရဲ့ လျှို့ဝှက်ချက်များကို လူအများသိရှိအောင် ဖွင့်ချရာမှာ အဲ့လ်ဘတ်စဟာ အက်ဒဝပ်စနိုးဒင်နဲ့ ဝီကီလိခ်တို့ထက် အများကြီးစောပါတယ်။ အဲ့လ်ဘတ်ဟာ အမေရိကန် အစိုးရအနေနဲ့ သူတို့ကို တစ်လွဲ အမှတ်မှားစေပြီး ဘယ်လို လိမ်လည်လှည့်ဖြားနိုင်စွမ်းရှိကြောင်း အမေရိကန်ပြည်သူတို့ကို အသိပေးခဲ့ပါတယ်။ အဲ့လ်ဘတ်ရဲ့ နောက်ပိုင်းနှစ်များဟာ မတရားလိမ်လည်မှုများအပေါ် စောင့်ကြည်သူများနဲ့ သတင်းမှန် ဖွင့်ချသူ များအတွက် ထောက်ခံသူဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ အဲ့လ်ဘတ်ရဲ့ ပင်တာဂွန်စာရွက်စာတန်းများ ပေါက်ကြားမှု အကြောင်းကို ၂ဝ၁၇ ခုနှစ်မှာ "The Post" အမည်ဖြင့် ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးခဲ့ပါတယ်။ နာမည်ကျော် သရုပ်ဆောင် တွမ်ဟင့်ခ်၊ မာရီရယ်လ်စထရစ်တို့ ပါ၀င်ထားကြပြီး ကမ္ဘာကျော်ဒါရိုက်တာ စတီဗင်စပီးလ်ဘတ်က ရိုက်ကူးခဲ့ ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲ ပြီးဆုံးရေး အရှိန်မြှင့်ဖို့ မျှော်လင့်ချက်ဖြင့် ၁၉၇၁ ခုနှစ်မှာ မီဒီယာများနဲ့ တိတ်တဆိတ်ဆက် သွယ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီအတွက် သူဟာ သမ္မတနစ်ဆင်ရဲ့ သွားပုပ်လေလွင့် စွပ်စွဲစရာ ပစ်မှတ်ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီ အချိန် သမ္မတရဲ့ အမျိုးသားလုံခြုံရေးအကြံပေး ဟင်နရီ ကစ်ဆင်ဂျာဆိုလျှင် အမေရိကန်မှာ အန္တရာယ်အရှိဆုံး၊ ဖြစ်တဲ့နည်းနဲ့ ပါးစပ် ပိတ်ပစ်ရမယ့်သူအဖြစ် အဲ့လ်ဘတ်ကို ကင်ပွန်းတပ်ခဲ့ပါတယ်။
၁၉၆ဝ ပြည့်လွန်နှစ်များ အလယ်ပိုင်း အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာနအတွက် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ ဆိုင်ဂုံမြို့ကို ရောက် ရှိသွားတဲ့ အဲ့လ်ဘတ်မှာ အထင်ကြီးစရာ ကိုယ်ရေးအကျဉ်းတစ်ခုရှိနေခဲ့ပါတယ်။ ဟားဗတ်တက္ကသိုလ်မှ ဘွဲ့ ၃-ခု ရရှိခဲ့သူဟာ မရိန်းတပ်ဖွဲ့မှာ တာ၀န်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး ပင်တာဂွန်စစ်ဋ္ဌာချုပ်နဲ့ RAND Corporation ခေါ် သြဇာအရှိန်အဝါ ကြီးမားလှတဲ့ မူဝါဒနဲ့ သုတေသနဆိုင်ရာအဖွဲ့မှာ ပညာရှင်အဖြစ် အလုပ်လုပ်ကိုင်ပေးရ ပါတယ်။
သူဟာ အဲဒီအချိန် ဗီယက်နမ်မှာ စစ်အေးတိုက်ပွဲဝင် စစ်သည်တော်နဲ့ နိုင်ငံခြားရေးရာမှာ သဘောထားတင်း မာသူ တစ်ဦးအဖြစ် အလုပ်ထဲမှာ စိတ်ကို မြှုပ်နှံထားခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူရဲ့ ဆိုင်ဂုံ နှစ်နှစ်တာ တာဝန်ထမ်း ဆောင်ဖို့သက်တမ်းဟာ တစ်ပတ်သာ လိုတော့တဲ့အချိန်မှာ အမေရိကန်ဟာ စစ်ပွဲမှာ အနိုင်ရမှာ မဟုတ် ကြောင်း သူသိလိုက်ရတယ်လို့ သူရဲ့ ၂၀၀၃-ခုနှစ်ထုတ် "လျှို့ဝှက်ချက်များ၊ ဗီယက်နမ်အမှတ်တရနှင့် ပင်တာ ဂွန်စာရွက်စာတန်းများ” စာအုပ်မှာ ရေးသားထားပါတယ်။
အဲ့ဒီအချိန် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ရောဘတ်_မက်ခ်နာမာရာရဲ့ အမိန့်အရ ပင်တာဂွန်တာဝန်ရှိသူတွေဟာ (ဒုတိ ယကမ္ဘာစစ်အပြီး) ၁၉၄၅ ခုနှစ်မှ ၁၉၆၇ ခုနှစ်အတွင်း ဗီယက်နမ်မှာ အမေရိကန်တို့ရဲ့ ပါဝင်ပတ်သက်မှုများ အကြောင်း စာမျက်နှာ ၇,ဝဝဝ ပါ အစီရင်ခံစာအတွက် (အချက်အလက်များကို) လျှို့ဝှက်စွာ စုစည်းထားစေခဲ့ပါ တယ်။ ၁၉၆၉ ခုနှစ် အပြီးသတ်ပြီးတဲ့အခါ (လျှို့ဝှက်အဆင့်) ထုတ်ဝေတဲ့ စာအုပ် ၁၅ အုပ်အနက် ၂-အုပ်ဟာ နောက်တစ်ကြိမ် အဲ့လ်ဘတ်အလုပ် လုပ်ဖြစ်ခဲ့ RAND ကော်ပိုရေးရှင်းထံ ရောက်ရှိသွားခဲ့ပါတယ်။
စစ်ပွဲအပေါ် သူရဲ့ အမြင်သစ်ဖြင့် အဲ့လ်ဘတ်ဟာ ငြိမ်းချမ်းရေးချီတက်ပွဲများကို စတင်တက်ရောက်ခဲ့ပါတယ်။ ဥပဒေမူကြမ်းကို ဆန့်ကျင်တဲ့အတွက် ထောင်ကျဖို့ မျှော်လင့်ထားကြောင်း စစ်ဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြသူတစ်ဦးက ပြောဆိုသံကို ကြားသိရပြီးနောက် “ပင်တာဂွန် စာတမ်းများ” ကို ကူးယူဖို့ စိတ်၀င်စားလာခဲ့တယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။
RAND Corporation ရုံးမှ ထိပ်တန်းလျှို့ဝှက်လေ့လာမှုဆိုင်ရာ စာရွက်စာတန်းများကို ခိုးယူပြီး သူ့ရဲ့ ၁၃-နှစ် နှစ်အရွယ် သားနဲ့ ၁၀ နှစ် အရွယ်သမီး၊ အငှားမိတ္တူကူးစက်ရဲ့ အကူအညီနဲ့ ညဘက်တွေမှာ ကူးယူခဲ့ပါတယ်။ မက်ဆာချူးဆက် နည်းပညာအင်စတီကျုဒ်မှာ အလုပ်တစ်ခုအတွက် ဘော်စတွန်သို့ ပြောင်းရွှေ့ သွားရတဲ့အခါ စာရွက်စာတမ်းများကို သူနဲ့ တစ်ပါတည်း ယူဆောင်သွားပြီး New York Times သတင်းစာမှာ မဖော်ပြမီ တစ်နှစ်ခွဲကြာအောင် အတူရှိနေခဲ့ပါတယ်။
.
ဇွန်လ ၁၃-ရက်၊ ၁၉၇၁- ခုနှစ် The Times မဂ္ဂဇင်းက ပထမဆုံးသော "ပင်တာဂွန် စာတမ်းများ" စာအုပ်ကို စတင်ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတရစ်ချက်နစ်ဆင်အစိုးရကလည်း နောက်ထပ်ထုတ်ဝေမှုကို တားဆီးဖို့အတွက် တရားရုံးများမှတဆင့် အမြန်ဆောင်ရွက်လာပါတယ်။ နိုင်ငံတော် လျှို့ဝှက်ချက် အက်ဥပဒေကို အကြောင်း ပြခြင်းများနဲ့ အစိုးရရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးအခွင့်အာဏာအရ မထုတ်ဝေမီ ကြိုတင်ဆင်ဆာဖြတ်တောက်ဖို့ လွန်ကဲတဲ့ ကန့်သတ် ချုပ်ချယ်ခြင်းအတွက် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် တိုက်ပွဲများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါတယ်။
အဲ့ဘတ်ရဲ့ နောက်ထပ်လှုပ်ရှားမှုကတော့ Washington Post နဲ့ အခြားသတင်းစာတစ်ဒါဇင်ကျော်တို့ထံ "ပင်တာဂွန်စာရွက်များ" ကို ပေးအပ်ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ New York Times v. U.S. မှာ အဲ့ဒီစာရွက်စာတမ်းတွေကို ထုတ်ဝေခွင့်ရှိကြောင်း ပထမအကြိမ်ထုတ်ဝေပြီးနောက် သုံးပတ်မပြည့်မီ တရားရုံးချုပ်က ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီးနောက် Times ကလည်း ထုတ်ဝေမှုများကို ပြန်လည်လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။
စစ်ပွဲမှာ အောင်မြင်မှု မရနိုင်ဘူးလို့ အမေရိကန် တာဝန်ရှိသူတွေက ကောက်ချက်ချခဲ့ကြောင်း၊ တောင်ဗီယက် နမ်ခေါင်းဆောင်ကို ဖြုတ်ချပြီး အာဏာသိမ်းမယ့် အစီအစဉ်ကို သမ္မတ ဂျွန်အက်ဖ်ကနေဒီက အတည်ပြုပေးခဲ့ ကြောင်း၊ ကနေဒီကိုဆက်ခံသူ လင်ဒန်ဂျွန်ဆင်ကလည်း ၁၉၆၄- ခုနှစ် မဲဆွယ်ကာလ မလုပ်ပါဘူးလို့ ကတိ ပေး ခဲ့ဖူးတဲ့ မြောက်ဗီယက်နမ်ကို ဗုံးကြဲခြင်း အပါအဝင် စစ်ပွဲကို ချဲ့ထွင်ရန် အစီအစဉ်ရှိကြောင်း၊ ကမ္ဘောဒီးယားနဲ့ လာအိုတို့မှာ အမေရိကန်ရဲ့ လျှို့ဝှက် ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်စဉ် သေဆုံးရသူ အရေအတွက်ဟာ သတင်းများမှာ ဖော်ပြတာထက် ပိုများကြောင်း ပေါက်ကြားချက် စာအုပ်များမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
The Times က စာရွက်စာတန်း ပေါက်ကြားခဲ့တဲ့ ရင်းမြစ်ကို မဖော်ပြပေမဲ့ FBI က လက်သည်ကို မြန်မြန်ဆန် ဆန်ပဲ ရှာတွေ့သွားပါတယ်။ ဘော်စတွန်မှာ အလျော့ပေး အဖမ်းမခံမီ အဲ့လ်ဘတ်ဟာ FBI လူသတ်သမားများ လက်မှ လွတ်အောင် နှစ်ပတ်ခန့် ကိုယ်ရောင် ဖျောက်နေခဲ့ရပါတယ်။ “တာ၀န်သိ နိုင်ငံသားတစ်ယောက်အနေနဲ့ (အမေရိကန်အစိုးရရဲ့) လိမ်ညာလှည့်ဖျားမှု တွေကို ဖုံးကွယ်ရာမှာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်တော့မှာမဟုတ်ဘူး လို့ ခံစားခဲ့ရကြောင်း၊ ကိုယ့်အပေါ် ကျရောက်လာမယ့် အန္တရာယ်ကိုလည်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သိထားခဲ့ပြီး အကျိုးဆက်အားလုံးကို ရင်ဆိုင်ဖို့ ပြင်ဆင်ထားခဲ့ကြောင်း၊ စောစောစီးစီး ဖွင့်မချနိုင်ခဲ့တာကိုပဲ နောင်တရမိ တယ်"လို့ အဲ့ဒီအချိန် အဲ့လ်ဘတ်က ပြောခဲ့ပါတယ်။
(အဲ့လ်ဘတ်ရဲ့ ပင်တာဂွန်စာရွက်စာတန်းများဟာ အမေရိကန်နိုင်ငံတစ်ဝှန်း ဗီယက်နမ်စစ်ဆန့်ကျင်ရေးများ အရှိန် အဟုန်မြင့်လာအောင် တွန်းအားပေးခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၇၂-ခုနှစ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာ ဗီယက်နမ်စစ်ရပ်စဲ ရေးဟာ ထိပ်တန်း မဲဆွယ်ကတိဖြစ်လာပါတယ်။ နစ်ဆင်ရဲ့ လုံခြုံရေးအကြံပေး ကစ်ဆင်းဂျားလည်း မြောက်ဗီ ယက်နမ်ခေါင်းဆောင်များနဲ့ တိတ်တခိုးဆက်သွယ်ပြီး အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ဆွေးနွေးခဲ့ရတဲ့အတွက် ၁၉၇၃-ခုနှစ်မှာ လက်မှတ်ရေးထိုးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ပစ်ခတ်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေပေမဲ့ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသူ ကစ်ဆင်းဂျားနဲ့ မြောက်ဗီယက်နမ်ခေါင်းဆောင် လီဒတ်သိုတို့ကအဲ့ဒီနှစ် #ငြိမ်းချမ်းရေး_နိုဘယ်ဆုကို ပူးတွဲ ဆွတ်ခူးသွားကြပါတယ်။)
"ပင်တာဂွန်စာတမ်းများ" ဟာ နစ်ဆင်ရဲ့ ဗီယက်နမ်ကိုကိုင်တွယ်ပုံကို ဖုံးကွယ်မထားပေမဲ့ သူနှုတ်ထွက်ပေး ခဲ့ရတဲ့ “ ဝါးတားဂိတ် အရှုတ်တော်ပုံ“ ပါ အိမ်ဖြူတော် "ရေပိုက်ပြင်သမားများ" က နောက်ထပ်ပေါက်ကြားမှုများကိုရပ်တန့်ရန်နဲ့ အဲ့လ်ဘတ်ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ထိခိုက်စေဖို့ ကြိုးစားခြင်း ခံရပါတယ်။
အိမ်ဖြူတော် ညွှန်ကြားချက်အရ ဝါးတားဂိတ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီရုံးချုပ်ကို ရေပိုက်ပြင်သမားဟန်ဆောင်ပြီး ဖောက်ထွင်း၀င်ရောက်ခဲ့သူများ အနက် ၂-ဦးဟာ အဲ့လ်ဘတ်ကုသရာ စိတ်ရောဂါအထူးကုဆေးရုံအတွင်း ခိုး ကြောင်ခိုးဝှက် ၀င်ရောက်ခဲ့ပြီး အရူးလက်မှတ်ရှိလေမလား ရှာပုံတော်ဖွင့်ခဲ့ကြပါတယ်။
ဒယ်နီယယ်အဲ့လ်ဘတ်နဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက်များဟာ တရားစွဲဆိုခံရပေမဲ့ အစိုးရရဲ့ အကျင့်ပျက်မှုများကြောင့် အမှုကို ရုံးတော်က ပလပ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ အစိုးရတို့ရဲ့ ပွင့်လင်းမြင်သာနဲ့ နျူကလီယားလက်နက် မပြန့်ပွားရေးတို့ ကို အားပေးထောက်ခံသူ စာရေးဆရာနဲ့ ဟောပြောသူတစ်ဦး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အက်ဒ၀ပ်စနိုးဒင်နဲ့ ဝီကီလိခ်သ တင်းများ ပေါက်ကြားစေသူ ချယ်ဆီးမန်းနင်းတို့ကို သူရဲကောင်းများအဖြစ် ယုံကြည်ခဲ့သူ ဒယ်နီယယ်အဲ့လ်ဘတ် ဟာ နှစ်ကြိမ်လက်ထပ်ခဲ့ပြီး သားသမီး သုံးဦးတို့ရဲ့ ဖခင်ဖြစ်ပါတယ်။
(Reuters., 17 June 2023,” Daniel Ellsberg, who leaked 'Pentagon Papers,' dies at 92.” ကို ဆီလျော်အောင် ကောက်နှုတ်ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)
zawgyi version
ဗီယက္နမ္စစ္ပြဲကို ရပ္ဆိုင္းေစခဲ့သူ အေမရိကန္စစ္ျပန္ႀကီး အသက္ (၉၂) ႏွစ္အ႐ြယ္၌ ကြယ္လြန္ (ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါး)
Htay Oung (NP News) - ဇြန္ ၁၇
အေမရိကန္ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ သ႐ုပ္ခြဲစိစစ္ေရးပညာရွင္ ဒယ္နီယယ္အဲ့လ္ဘတ္ဟာ ေသာၾကာေန႔ (ဇြန္လ ၁၆ ရက္) မွာ ကြယ္လြန္ခဲ့ၿပီး ကြန္လြန္ခ်ိန္မွာ အသက္ ၉၂ ႏွစ္အ႐ြယ္ရွိတယ္လို႔ သူ႔မိသားစုက ေၾကညာခ်က္ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ ဗီယက္နမ္စစ္ပြဲအေပၚ စိတ္ႏွလုံးေျပာင္းလဲသြားခဲ့သူ အဲ့လ္ဘတ္ဟာ လွ်ိဳ႕ဝွက္အဆင့္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ “ပင္တာဂြန္စာတမ္းမ်ား” ကို ေပါက္ၾကားေစၿပီး အေမရိကန္အစိုးရရဲ႕ လိမ္လည္လွည့္ျဖားမႈမ်ားကို ဖြင့္ခ်ခဲ့ျခင္းအားျဖင့္ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ တိုက္ပြဲမွာ အေရးပါသူတစ္ဦးျဖစ္တယ္လို႔ Reuters က ယေန႔ (ဇြန္လ ၁၇ ရက္)မွာ ေရးသားပါတယ္။
အဲ့လ္ဘတ္မွာ ခြဲစိတ္ကုသလို႔ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့ ပန္ကရိယကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားေနေၾကာင္း ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာ စစ္ေဆးေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္ ကင္ဆိုင္တန္ရွိ ေနအိမ္မွာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့တယ္လို႔ သူ႔ရဲ႕မိသားစုက ေျပာပါတယ္။
အေမရိကန္အစိုးရရဲ႕ လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္မ်ားကို လူအမ်ားသိရွိေအာင္ ဖြင့္ခ်ရာမွာ အဲ့လ္ဘတ္စဟာ အက္ဒဝပ္စႏိုးဒင္နဲ႔ ဝီကီလိခ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးေစာပါတယ္။ အဲ့လ္ဘတ္ဟာ အေမရိကန္ အစိုးရအေနနဲ႔ သူတို႔ကို တစ္လြဲ အမွတ္မွားေစၿပီး ဘယ္လို လိမ္လည္လွည့္ျဖားႏိုင္စြမ္းရွိေၾကာင္း အေမရိကန္ျပည္သူတို႔ကို အသိေပးခဲ့ပါတယ္။ အဲ့လ္ဘတ္ရဲ႕ ေနာက္ပိုင္းႏွစ္မ်ားဟာ မတရားလိမ္လည္မႈမ်ားအေပၚ ေစာင့္ၾကည္သူမ်ားနဲ႔ သတင္းမွန္ ဖြင့္ခ်သူ မ်ားအတြက္ ေထာက္ခံသူျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ အဲ့လ္ဘတ္ရဲ႕ ပင္တာဂြန္စာ႐ြက္စာတန္းမ်ား ေပါက္ၾကားမႈ အေၾကာင္းကို ၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္မွာ "The Post" အမည္ျဖင့္ ႐ုပ္ရွင္႐ိုက္ကူးခဲ့ပါတယ္။ နာမည္ေက်ာ္ သ႐ုပ္ေဆာင္ တြမ္ဟင့္ခ္၊ မာရီရယ္လ္စထရစ္တို႔ ပါ၀င္ထားၾကၿပီး ကမာၻေက်ာ္ဒါ႐ိုက္တာ စတီဗင္စပီးလ္ဘတ္က ႐ိုက္ကူးခဲ့ ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဗီယက္နမ္စစ္ပြဲ ၿပီးဆုံးေရး အရွိန္ျမႇင့္ဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ျဖင့္ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္မွာ မီဒီယာမ်ားနဲ႔ တိတ္တဆိတ္ဆက္ သြယ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအတြက္ သူဟာ သမၼတနစ္ဆင္ရဲ႕ သြားပုပ္ေလလြင့္ စြပ္စြဲစရာ ပစ္မွတ္ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီ အခ်ိန္ သမၼတရဲ႕ အမ်ိဳးသားလုံၿခဳံေရးအႀကံေပး ဟင္နရီ ကစ္ဆင္ဂ်ာဆိုလွ်င္ အေမရိကန္မွာ အႏၲရာယ္အရွိဆုံး၊ ျဖစ္တဲ့နည္းနဲ႔ ပါးစပ္ ပိတ္ပစ္ရမယ့္သူအျဖစ္ အဲ့လ္ဘတ္ကို ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့ပါတယ္။
၁၉၆ဝ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ား အလယ္ပိုင္း အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဌာနအတြက္ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ ဆိုင္ဂုံၿမိဳ႕ကို ေရာက္ ရွိသြားတဲ့ အဲ့လ္ဘတ္မွာ အထင္ႀကီးစရာ ကိုယ္ေရးအက်ဥ္းတစ္ခုရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ဟားဗတ္တကၠသိုလ္မွ ဘြဲ႕ ၃-ခု ရရွိခဲ့သူဟာ မရိန္းတပ္ဖြဲ႕မွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ပင္တာဂြန္စစ္႒ာခ်ဳပ္နဲ႔ RAND Corporation ေခၚ ၾသဇာအရွိန္အဝါ ႀကီးမားလွတဲ့ မူဝါဒနဲ႔ သုေတသနဆိုင္ရာအဖြဲ႕မွာ ပညာရွင္အျဖစ္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ေပးရ ပါတယ္။
သူဟာ အဲဒီအခ်ိန္ ဗီယက္နမ္မွာ စစ္ေအးတိုက္ပြဲဝင္ စစ္သည္ေတာ္နဲ႔ ႏိုင္ငံျခားေရးရာမွာ သေဘာထားတင္း မာသူ တစ္ဦးအျဖစ္ အလုပ္ထဲမွာ စိတ္ကို ျမႇဳပ္ႏွံထားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူရဲ႕ ဆိုင္ဂုံ ႏွစ္ႏွစ္တာ တာဝန္ထမ္း ေဆာင္ဖို႔သက္တမ္းဟာ တစ္ပတ္သာ လိုေတာ့တဲ့အခ်ိန္မွာ အေမရိကန္ဟာ စစ္ပြဲမွာ အႏိုင္ရမွာ မဟုတ္ ေၾကာင္း သူသိလိုက္ရတယ္လို႔ သူရဲ႕ ၂၀၀၃-ခုႏွစ္ထုတ္ "လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္မ်ား၊ ဗီယက္နမ္အမွတ္တရႏွင့္ ပင္တာ ဂြန္စာ႐ြက္စာတန္းမ်ား” စာအုပ္မွာ ေရးသားထားပါတယ္။
အဲ့ဒီအခ်ိန္ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီး ေရာဘတ္_မက္ခ္နာမာရာရဲ႕ အမိန႔္အရ ပင္တာဂြန္တာဝန္ရွိသူေတြဟာ (ဒုတိ ယကမာၻစစ္အၿပီး) ၁၉၄၅ ခုႏွစ္မွ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္အတြင္း ဗီယက္နမ္မွာ အေမရိကန္တို႔ရဲ႕ ပါဝင္ပတ္သက္မႈမ်ား အေၾကာင္း စာမ်က္ႏွာ ၇,ဝဝဝ ပါ အစီရင္ခံစာအတြက္ (အခ်က္အလက္မ်ားကို) လွ်ိဳ႕ဝွက္စြာ စုစည္းထားေစခဲ့ပါ တယ္။ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္ အၿပီးသတ္ၿပီးတဲ့အခါ (လွ်ိဳ႕ဝွက္အဆင့္) ထုတ္ေဝတဲ့ စာအုပ္ ၁၅ အုပ္အနက္ ၂-အုပ္ဟာ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ အဲ့လ္ဘတ္အလုပ္ လုပ္ျဖစ္ခဲ့ RAND ေကာ္ပိုေရးရွင္းထံ ေရာက္ရွိသြားခဲ့ပါတယ္။
စစ္ပြဲအေပၚ သူရဲ႕ အျမင္သစ္ျဖင့္ အဲ့လ္ဘတ္ဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးခ်ီတက္ပြဲမ်ားကို စတင္တက္ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဥပေဒမူၾကမ္းကို ဆန႔္က်င္တဲ့အတြက္ ေထာင္က်ဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားေၾကာင္း စစ္ဆန႔္က်င္ေရး ဆႏၵျပသူတစ္ဦးက ေျပာဆိုသံကို ၾကားသိရၿပီးေနာက္ “ပင္တာဂြန္ စာတမ္းမ်ား” ကို ကူးယူဖို႔ စိတ္၀င္စားလာခဲ့တယ္လို႔ သူက ေျပာပါတယ္။
RAND Corporation ႐ုံးမွ ထိပ္တန္းလွ်ိဳ႕ဝွက္ေလ့လာမႈဆိုင္ရာ စာ႐ြက္စာတန္းမ်ားကို ခိုးယူၿပီး သူ႔ရဲ႕ ၁၃-ႏွစ္ ႏွစ္အ႐ြယ္ သားနဲ႔ ၁၀ ႏွစ္ အ႐ြယ္သမီး၊ အငွားမိတၱဴကူးစက္ရဲ႕ အကူအညီနဲ႔ ညဘက္ေတြမွာ ကူးယူခဲ့ပါတယ္။ မက္ဆာခ်ဴးဆက္ နည္းပညာအင္စတီက်ဳဒ္မွာ အလုပ္တစ္ခုအတြက္ ေဘာ္စတြန္သို႔ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ သြားရတဲ့အခါ စာ႐ြက္စာတမ္းမ်ားကို သူနဲ႔ တစ္ပါတည္း ယူေဆာင္သြားၿပီး New York Times သတင္းစာမွာ မေဖာ္ျပမီ တစ္ႏွစ္ခြဲၾကာေအာင္ အတူရွိေနခဲ့ပါတယ္။
.
ဇြန္လ ၁၃-ရက္၊ ၁၉၇၁- ခုႏွစ္ The Times မဂၢဇင္းက ပထမဆုံးေသာ "ပင္တာဂြန္ စာတမ္းမ်ား" စာအုပ္ကို စတင္ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္။ သမၼတရစ္ခ်က္နစ္ဆင္အစိုးရကလည္း ေနာက္ထပ္ထုတ္ေဝမႈကို တားဆီးဖို႔အတြက္ တရား႐ုံးမ်ားမွတဆင့္ အျမန္ေဆာင္႐ြက္လာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္ အက္ဥပေဒကို အေၾကာင္း ျပျခင္းမ်ားနဲ႔ အစိုးရရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအခြင့္အာဏာအရ မထုတ္ေဝမီ ႀကိဳတင္ဆင္ဆာျဖတ္ေတာက္ဖို႔ လြန္ကဲတဲ့ ကန္႔သတ္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ျခင္းအတြက္ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ တိုက္ပြဲမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစခဲ့ပါတယ္။
အဲ့ဘတ္ရဲ႕ ေနာက္ထပ္လႈပ္ရွားမႈကေတာ့ Washington Post နဲ႔ အျခားသတင္းစာတစ္ဒါဇင္ေက်ာ္တို႔ထံ "ပင္တာဂြန္စာ႐ြက္မ်ား" ကို ေပးအပ္ဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ New York Times v. U.S. မွာ အဲ့ဒီစာ႐ြက္စာတမ္းေတြကို ထုတ္ေဝခြင့္ရွိေၾကာင္း ပထမအႀကိမ္ထုတ္ေဝၿပီးေနာက္ သုံးပတ္မျပည့္မီ တရား႐ုံးခ်ဳပ္က ဆုံးျဖတ္ခဲ့ၿပီးေနာက္ Times ကလည္း ထုတ္ေဝမႈမ်ားကို ျပန္လည္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။
စစ္ပြဲမွာ ေအာင္ျမင္မႈ မရႏိုင္ဘူးလို႔ အေမရိကန္ တာဝန္ရွိသူေတြက ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့ေၾကာင္း၊ ေတာင္ဗီယက္ နမ္ေခါင္းေဆာင္ကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး အာဏာသိမ္းမယ့္ အစီအစဥ္ကို သမၼတ ဂြၽန္အက္ဖ္ကေနဒီက အတည္ျပဳေပးခဲ့ ေၾကာင္း၊ ကေနဒီကိုဆက္ခံသူ လင္ဒန္ဂြၽန္ဆင္ကလည္း ၁၉၆၄- ခုႏွစ္ မဲဆြယ္ကာလ မလုပ္ပါဘူးလို႔ ကတိ ေပး ခဲ့ဖူးတဲ့ ေျမာက္ဗီယက္နမ္ကို ဗုံးႀကဲျခင္း အပါအဝင္ စစ္ပြဲကို ခ်ဲ႕ထြင္ရန္ အစီအစဥ္ရွိေၾကာင္း၊ ကေမာၻဒီးယားနဲ႔ လာအိုတို႔မွာ အေမရိကန္ရဲ႕ လွ်ိဳ႕ဝွက္ ဗုံးႀကဲတိုက္ခိုက္စဥ္ ေသဆုံးရသူ အေရအတြက္ဟာ သတင္းမ်ားမွာ ေဖာ္ျပတာထက္ ပိုမ်ားေၾကာင္း ေပါက္ၾကားခ်က္ စာအုပ္မ်ားမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
The Times က စာ႐ြက္စာတန္း ေပါက္ၾကားခဲ့တဲ့ ရင္းျမစ္ကို မေဖာ္ျပေပမဲ့ FBI က လက္သည္ကို ျမန္ျမန္ဆန္ ဆန္ပဲ ရွာေတြ႕သြားပါတယ္။ ေဘာ္စတြန္မွာ အေလ်ာ့ေပး အဖမ္းမခံမီ အဲ့လ္ဘတ္ဟာ FBI လူသတ္သမားမ်ား လက္မွ လြတ္ေအာင္ ႏွစ္ပတ္ခန႔္ ကိုယ္ေရာင္ ေဖ်ာက္ေနခဲ့ရပါတယ္။ “တာ၀န္သိ ႏိုင္ငံသားတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ (အေမရိကန္အစိုးရရဲ႕) လိမ္ညာလွည့္ဖ်ားမႈ ေတြကို ဖုံးကြယ္ရာမွာ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ေတာ့မွာမဟုတ္ဘူး လို႔ ခံစားခဲ့ရေၾကာင္း၊ ကိုယ့္အေပၚ က်ေရာက္လာမယ့္ အႏၲရာယ္ကိုလည္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိထားခဲ့ၿပီး အက်ိဳးဆက္အားလုံးကို ရင္ဆိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ထားခဲ့ေၾကာင္း၊ ေစာေစာစီးစီး ဖြင့္မခ်ႏိုင္ခဲ့တာကိုပဲ ေနာင္တရမိ တယ္"လို႔ အဲ့ဒီအခ်ိန္ အဲ့လ္ဘတ္က ေျပာခဲ့ပါတယ္။
(အဲ့လ္ဘတ္ရဲ႕ ပင္တာဂြန္စာ႐ြက္စာတန္းမ်ားဟာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတစ္ဝွန္း ဗီယက္နမ္စစ္ဆန္႔က်င္ေရးမ်ား အရွိန္ အဟုန္ျမင့္လာေအာင္ တြန္းအားေပးခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၇၂-ခုႏွစ္ သမၼတေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ ဗီယက္နမ္စစ္ရပ္စဲ ေရးဟာ ထိပ္တန္း မဲဆြယ္ကတိျဖစ္လာပါတယ္။ နစ္ဆင္ရဲ႕ လုံၿခဳံေရးအႀကံေပး ကစ္ဆင္းဂ်ားလည္း ေျမာက္ဗီ ယက္နမ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားနဲ႔ တိတ္တခိုးဆက္သြယ္ၿပီး အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး ေဆြးေႏြးခဲ့ရတဲ့အတြက္ ၁၉၇၃-ခုႏွစ္မွာ လက္မွတ္ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ပစ္ခတ္မႈမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေနေပမဲ့ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾကသူ ကစ္ဆင္းဂ်ားနဲ႔ ေျမာက္ဗီယက္နမ္ေခါင္းေဆာင္ လီဒတ္သိုတို႔ကအဲ့ဒီႏွစ္ #ၿငိမ္းခ်မ္းေရး_ႏိုဘယ္ဆုကို ပူးတြဲ ဆြတ္ခူးသြားၾကပါတယ္။)
"ပင္တာဂြန္စာတမ္းမ်ား" ဟာ နစ္ဆင္ရဲ႕ ဗီယက္နမ္ကိုကိုင္တြယ္ပုံကို ဖုံးကြယ္မထားေပမဲ့ သူႏႈတ္ထြက္ေပး ခဲ့ရတဲ့ “ ဝါးတားဂိတ္ အရႈတ္ေတာ္ပုံ“ ပါ အိမ္ျဖဴေတာ္ "ေရပိုက္ျပင္သမားမ်ား" က ေနာက္ထပ္ေပါက္ၾကားမႈမ်ားကိုရပ္တန႔္ရန္နဲ႔ အဲ့လ္ဘတ္ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကို ထိခိုက္ေစဖို႔ ႀကိဳးစားျခင္း ခံရပါတယ္။
အိမ္ျဖဴေတာ္ ၫႊန္ၾကားခ်က္အရ ဝါးတားဂိတ္ ဒီမိုကရက္တစ္ပါတီ႐ုံးခ်ဳပ္ကို ေရပိုက္ျပင္သမားဟန္ေဆာင္ၿပီး ေဖာက္ထြင္း၀င္ေရာက္ခဲ့သူမ်ား အနက္ ၂-ဦးဟာ အဲ့လ္ဘတ္ကုသရာ စိတ္ေရာဂါအထူးကုေဆး႐ုံအတြင္း ခိုး ေၾကာင္ခိုးဝွက္ ၀င္ေရာက္ခဲ့ၿပီး အ႐ူးလက္မွတ္ရွိေလမလား ရွာပုံေတာ္ဖြင့္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒယ္နီယယ္အဲ့လ္ဘတ္နဲ႔ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဘက္မ်ားဟာ တရားစြဲဆိုခံရေပမဲ့ အစိုးရရဲ႕ အက်င့္ပ်က္မႈမ်ားေၾကာင့္ အမႈကို ႐ုံးေတာ္က ပလပ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရတို႔ရဲ႕ ပြင့္လင္းျမင္သာနဲ႔ န်ဴကလီယားလက္နက္ မျပန႔္ပြားေရးတို႔ ကို အားေပးေထာက္ခံသူ စာေရးဆရာနဲ႔ ေဟာေျပာသူတစ္ဦး ျဖစ္လာခဲ့သည္။ အက္ဒ၀ပ္စႏိုးဒင္နဲ႔ ဝီကီလိခ္သ တင္းမ်ား ေပါက္ၾကားေစသူ ခ်ယ္ဆီးမန္းနင္းတို႔ကို သူရဲေကာင္းမ်ားအျဖစ္ ယုံၾကည္ခဲ့သူ ဒယ္နီယယ္အဲ့လ္ဘတ္ ဟာ ႏွစ္ႀကိမ္လက္ထပ္ခဲ့ၿပီး သားသမီး သုံးဦးတို႔ရဲ႕ ဖခင္ျဖစ္ပါတယ္။
(Reuters., 17 June 2023,” Daniel Ellsberg, who leaked 'Pentagon Papers,' dies at 92.” ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေကာက္ႏႈတ္ဘာသာျပန္ဆိုသည္။)