“ ကမ္ဘာတလွှား အမေရိကန် ကျူးကျော်စွက်ဖက်မှုများ”
1074
ပရမတ္တ ကိုဘမောင်(NP News) – သြဂုတ် ၁၉
မည်သည့်နိုင်ငံမှ အခြားနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ ပြည်တွင်းရေးမှာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုမပြုသင့်ပါ။ ဒါဟာ
ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂက ၁၉၆၅ ခုနှစ် အထွေထွေညီလာခံမှာ ချမှတ်ထားတဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်ပါ။
အဲဒီဆုံးဖြတ်ချက်မှာ “နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းရေးကိုသော်လည်းကောင်း၊ ပြည်ပရေးကိုသော်လည်း ကောင်း၊ တိုက်ရိုက်ဖြစ်စေ သွယ်ဝိုက်၍ဖြစ်စေ၊ မည်သည့်အကြောင်းကြောင့်နှင့်မျှ၊ မည်သည့်နိုင်ငံကမှ ဝင်ရောက် စွက်ဖက်ခွင့်မရှိ။ သို့ဖြစ်၍ လက်နက်ကိုင် ကျူးကျော်စွက်ဖက်ခြင်းနှင့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ ကိုယ်ပိုင် အရေး သို့မဟုတ် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုတို့ကို ဆန့်ကျင်ရန် ခြိမ်းခြောက်ကြိုးပမ်းမှု စသည့် အခြားသော ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုပုံစံအားလုံးကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချသည်။ မည်သည့်နိုင်ငံကမျှ အခြားနိုင်ငံ အစိုးရကို သွေးထွက်သံယိုနည်းဖြင့်ဖြုတ်ချခြင်း (သို့မဟုတ်) အခြားနိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခတွင် ဝင်ရောက် စွက်ဖက်ခြင်းကို ရည်ရွယ်သည့် မည်သည့် စည်းရုံးခြင်း၊ ထောက်ပံ့ခြင်း၊ လှုံ့ဆော်ခြင်း၊ ငွေကြေးထောက်ပံ့ခြင်း၊ မြှောက်ပင့်ပေးခြင်း၊ အဖျက်အမှောင့်လုပ်ကိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် လက်နက်ကိုင် လှုပ်ရှားမှုကိုမျှ မပြုလုပ်ရ” ဟု အတိ အလင်းဆိုထားပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးပေါ်လစီဟာ မျှော်လင့်မထားတဲ့ လုပ်ရပ်တွေနဲ့၊ ကမ္ဘာတဝန်းလုံးက သက် ဆိုင်ရာ နိုင်ငံပြည်သူလူထုတွေကို စိုးရိမ်ပူပန်စိတ်တွေ ဒုက္ခတွေပေးပြီး ကမ္ဘာ့ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ တည်ငြိမ်ရေးကို ထိခိုက်စေလျက်ရှိပါတယ်။
အမေရိကန်ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တဲ့အကျိုးဆက်တွေကတော့ လူ့အသက်တွေဆုံးရှုံးတာ၊ စီးပွားရေးပြိုလဲတာ နဲ့ လူမှုရေး မတည်မငြိမ်ဖြစ်တာတွေအပြင် နိုင်ငံတွေ အစိတ်စိတ်အမွှာမွှာကွဲထွက်ပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံး မတည်မငြိမ် ဖြစ်စေတာဘဲဖြစ်ပါတယ်။
“ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တယ်ဆိုတာ အမေရိကန်နဲ့ခွဲမရတဲ့ အကျင့်ဘဲ” လို့ အမေရိကန်နိုင်ငံရေးသိပ္ပံ ပညာရှင် ရောဘတ် ဂျားဗစ် (Robert Jervis) က “ အမေရိကန်ရဲ့ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုအသစ်များ” ဆိုတဲ့ စာအုပ်မိတ်ဆက်ချက်မှာရေးပါတယ်။
ဂျားဗစ်က ဒီစာကို လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၃ နှစ်ကရေးခဲ့တာဖြစ်ပေမဲ့ ဒီနေ့အထိလည်း မှန်ကန်နေဆဲပါဘဲ။ သူတစ်ပါးနိုင်ငံတွေရဲ့ ပြည်တွင်းရေးတွေကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ပြီး အဲဒီနိုင်ငံအစိုးရကို သစ္စာခံအဖြစ်သိမ်းသွင်းလေ့ရှိပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ အဆုံးစွန်ရည်မှန်းချက်က အမေရိကန် ဗိုလ်ကျစိုးမိုးရေးဝါဒ တည်မြဲစေရေးပါဘဲ။
ဒီလို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကြောင့် တစ်ကမ္ဘာလုံးက ပြည်သူတွေအကြားမှာ စိုးရိမ် ပူပန်မှုတွေနဲ့ ဒုက္ခပင်လယ်ဝေပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ တည်ငြိမ်ရေးကို ထိခိုက်ပျက်စီးစေပါတယ်။
သမိုင်းကို ပြန်လှန်ကြည့်သော် ၁၈ဝ၅ ခုနှစ် ဧပြီလနဲ့ မေလထဲမှာ အမေရိကန် စစ်တပ်အရာရှိဟောင်းနဲ့ သံတမန်ဟောင်းတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ဝီလီယံ အိတွန် (William Eaton ) ဟာ နန်းချခံရတဲ့ ဟာမက် ကရာမန်းလီ (Hamet Karamanli ) နဲ့ မဟာမိတ်ဖွဲ့ပြီး စစ်တပ်တတပ်ကို ဦးဆောင်ကာ ဒါနာကို တိုက်ခိုက်ဖို့ အလက်ဇန္ဒရီးယားနဲ့ အိဂျစ်တို့ကိုဖြတ်ပြီး ထရီပိုလီ တန်းနီးယားက ပါရှား (ယနေ့ လစ်ဗျား) ကို ချီတက်ခဲ့ပါတယ်။ သူတို့ဟာ ထရီပိုလီ တန်းနီးယားမြို့တော်ကို အမေရိကန်စစ်သင်္ဘော ၃ စီး အကူအညီနဲ့ တိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့အတွက် ပါရှားဟာ အရှုံးပေးလိုက်ရပါတယ်။ ဒါဟာ သမိုင်းမှာ အမေရိကန်အလံကို နိုင်ငံခြားမြေပေါ်မှာ အောင်နိုင်ခြင်းအထိမ်းအမှတ်နဲ့ လွှင့်ထူခဲ့တဲ့ ပထမဆုံး အကြိမ်ပါပဲ။
ဒီအဖြစ်အပျက်က အမေရိကန်နိုင်ငံအနေနဲ့ နိုင်ငံခြားအစိုးရအတွင်း အာဏာသိမ်းရေးကြိုးပမ်းမှုမှာ စစ်ရေးအရ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုရဲ့ အစောဆုံးဖြစ်ရပ်ဘဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ အမေရိကန်ရဲ့ တစ်ကမ္ဘာလုံး သြဇာလွှမ်းမိုးရေး တစိုက်မတ်မတ်လုပ်ဆောင်ချက်ရဲ့ အစပြုချက်လည်းဖြစ်ပါတယ်။
အဲဒီအချိန်ကတည်းကစပြီး အမေရိကန်ဟာ နိုင်ငံရပ်ခြား စစ်ရေးကျူးကျော်မှုတွေ ဆင်နွှဲခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီလို ဆင်နွှဲတိုက်ခိုက်တဲ့အခါ ပြင်းပြင်းထန်ထန်တိုက်ခိုက်ပြီး အဲဒီနိုင်ငံ ဖရိုဖရဲဖြစ်ပြီး အစိုးရပြုတ်ကျသွားတဲ့ အထိတိုက်ခိုက်တာပါ။
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးကနေ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် စာရင်းတွေအရ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ ကမ္ဘာ့နေရာပေါင်း ၁၅၃ နေရာမှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခပေါင်း ၂ဝ၁ ခုကို မီးထိုးပေးခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီအရေအတွက်က တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေအားလုံးရဲ့ ၈ဝ ရာခိုင်နှုန်းရှိပါတယ်။ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ်ကစပြီး အမေရိကန်နဲ့ သူ့ရဲ့မဟာမိတ်တွေအနေနဲ့ နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည်တစ်ခုခုအပေါ်မှာ ပျမ်းမျှခြင်းအားဖြင့် တစ်နေ့ကို ဗုံးအလုံး ၄၆ လုံးနှုန်းကြဲချခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။
ဒီလိုဝင်ရောက်စွက်ဖက်တဲ့အခါ “ဒီမိုကရေစီအရေး” တို့ “လွတ်လပ်ရေး နဲ့ လူ့အခွင့်အရေး” တို့ဆိုတာတွေကိုခေါင်းစဉ်တပ်ပြီး အခြားနိုင်ငံရဲ့ ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တာပဲဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီလိုနဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်း၊ လက်တင်အမေရိကနဲ့ အရှေ့ဥရောပ နိုင်ငံတွေမှာ လူအများအပြားသေဆုံးပြီး လူနေအဆောက်အဦးတွေအများအပြား အဖျက်အဆီးခံရပါတယ်။
ဥပမာအားဖြင့် ယူဂိုဆလပ်ဗီးယားမှာ အမေရိကန်ဦးဆောင်တဲ့ နေတိုးတပ်ဖွဲ့တွေက ၇၈ ရက်ကြာ လေ ကြောင်းကနေ ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့လို့၊ လူဦးရေ ၈ဝဝဝ သေကြေဒဏ်ရာရပြီး လူတစ်သန်းလောက် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်သွားပါတယ်။
အာဖဂန်နစ်တန်နိုင်ငံကို အမေရိကန်က ဝင်တိုက်ခိုက်တဲ့အတွက် ၂ဝဝ၁ ခုနှစ်ကနေ ၂ဝ၂ဝ ဧပြီလလယ် အထိ အာဖဂန်လူမျိုး ၅ဝဝဝဝ လောက်သေကြေဒဏ်ရာရပြီး၊ လူဦးရေ ၁၁ သန်း နေရပ်စွန့်ခွာထွက်ပြေး ဒုက္ခ သည် ဘဝကိုရောက်ရှိကြရပါတယ်။ ဒါ့ပြင် အီရတ်မှာလည်း လူဦးရေ ၂ဝဝဝဝဝ ကျော်လောက် သေကြေဒဏ်ရာရကြသလို၊ လစ်ဗျားနိုင်ငံကိုလည်း ဝရုန်းသုန်းကား ထိန်းမနိုင်သိမ်းမရ အခြေအနေကို ကျရောက်စေပါတယ်။
ယခင်အမေရိကန် သမ္မတဟောင်း ဂျင်မီကာတာက “အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ ကမ္ဘာ့သမိုင်းမှာ စစ်အလို လားဆုံးနိုင်ငံဘဲ” လို့ ၂ဝ၁၉ ခုနှစ်မှာတုန်းကပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ ၂၄၂ နှစ်ကြာ သက်တမ်းမှာ ၁၆ နှစ်ပဲ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းနေခဲ့ရတယ်လို့လည်း သူကဆိုပါတယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ တိုက်ခိုက်လုယက်တဲ့သမိုင်းမှာ “သူ့ရဲ့တောင်းဆိုချက်ကို အလွယ်တကူမလိုက်လျောတဲ့ အစိုးရတွေကို ဖြုတ်ချဖို့အတွက် အာဏာသိမ်းအဖွဲ့တွေနဲ့ သပ်လျှိုစွက်ဖက်မှု၊ စစ်ရေးအရဝင်ရောက် စွက်ဖက်မှုအများအပြားလုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်” လို့ ကျူးဘား ဒဿနိကအင်စတီကျုက ဂီးလ်ဘာတို ဘောလ်ဒက် ဂူတီးယားရက် (Gilberto Valdes Gutierrez) က ရှင်းဟွာ သတင်းဌာနကို ပြောပါတယ်။
အမေရိကန်သမိုင်းပညာရှင် ပေါလ် အယ်လ် အက်ဝုဒ် (Paul L. Atwood Paul L. Atwood) က အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုရဲ့ ဒီလို ရန်လိုတဲ့ သဘာဝကို “ စစ်ပွဲဆိုတာ အမေရိကန်ရဲ့ နေထိုင်မှုပုံစံဘဲ” လို့မှတ်ချက်ပြုပါတယ်။
တိတ်တိတ်ပုန်း ကြိုးကိုင်ချယ်လှယ်ခြင်း
လက်နက်ကိုင်ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တာဟာ အမေရိကန်ရဲ့ တစ်ခုထဲသော နည်းနာတော့မဟုတ်ပါဘူး။ စီးပွားရေးအရ ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်တာ၊ ယဉ်ကျေးမှုအရ ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်တာ၊ ဆူဆူပူပူဖြစ်အောင် လှုံ့ဆော်တာ၊ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ကြိုးကိုင်ချယ်လှယ်တာနဲ့ တခြားလှည့်ကွက်တွေကိုလည်း အသုံးပြုတတ်ပါတယ်။
ဒီလိုခြေပုန်းခုတ်လှုပ်ရှားမှုတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန် အမျိုးသားလုံခြုံရေး အကြံပေး (John Bolton ) ဂျွန်ဘိုလ်တန်က ဒီနှစ် ဇူလိုင်လလယ်မှာပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ စီအန်အန်နဲ့ အင်တာဗျူးမှာ ဝန်ခံခဲ့ပါတယ်။ “ ဟိုဟို ဒီဒီ နေရာအများအပြားက အာဏာသိမ်းဖို့ မှုတွေကို အကူအညီပေးခဲ့ပြီး အလုပ်သိပ်များပါတယ်” လို့ သူကပြော ခဲ့ပါတယ်။
ဘော့စ်တွန် ကောလိပ်က နိုင်ငံရေးသိပ္ပံ ပညာရှင် လင်းဒ်ဆေး အိုရုကေး(John Bolton) က သူမရဲ့ စာအုပ် “ တိတ်တိတ်ပုန်း အစိုးရအပြောင်းအလဲ... အမေရိကန်ရဲ့ လျှို့ဝှက် စစ်အေးတိုက်ပွဲ” ဆိုတဲ့စာအုပ်မှာ ၁၉၄၇ ခုနှစ်ကနေ ၁၉၈၉ ခုနှစ်အထိ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေမှာ လျှို့ဝှက် သပ်လျှိုပူးပေါင်း စစ်ဆင်ရေး ၆၄ ခုကို ဆောင်ရွက်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်တွေအတွင်းမှာ အမေရိကန်အစိုးရဟာ လက်တင်အမေရိကမှာ နိုင်ငံရေးမတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင် လှုံဆော်ခဲ့သလို၊ “အာရပ် နွေဦး” မှာလဲ အရေးကြီးတဲ့အခန်းကပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ ဥရောပနဲ့ အာရှရဲ့ “ အရောင်တော်လှန်ရေး” တွေမှာလည်း မြှောက်ပေးဆွပေးခဲ့တဲ့ အခန်းက ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ လက်တင်အမေရိကမှာတော့ ဒေသတွင်းနိုင်ငံအများအပြားရဲ့ ပြည်တွင်းရေးတွေမှာ “မွန်ရိုး မူဝါဒ” ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်အောက်မှာ ဆက်လက် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခဲ့ပါတယ်။
အမေရိကန်ရဲ့ အရေးယူဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၂ဝ အတွင်း ဆယ်ဆ တိုးများလာခဲ့ပါတယ်။ ကျူးဘား၊ ဗင်နီဇွဲလား၊ လစ်ဗျား၊ အီရန်၊ အီရတ်၊ ဆီးရီးယားနဲ့ အခြား နာမည်ပျက်စာရင်းသွင်းထားတဲ့ နိုင်ငံတွေရဲ့စီးပွားရေးကို အကြောင်းမဲ့သက်သက် အနှောင့်အယှက်ပေးပြီး ပြည်သူလူထုရဲ့ နေထိုင်မှုဘဝတွေကို ဖျက်ဆီးခဲ့ပါတယ်။
၂ဝ၂ဝ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလက၊ ယူအက်စ်အေတူဒေးနဲ့ ပြုလုပ်တဲ့ အင်တာဗျူးတစ်ခုမှာ နိုင်ငံရေးသိပ္ပံပညာရှင် Dov H. Levin က “ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ ၁၉၆၄ ခုနှစ်ကနေ ၂ဝဝဝ ခုနှစ်အတွင်းမှာ ယူဂိုဆလပ်ဗီးယား နဲ့ အီတလီအပါအဝင် နိုင်ငံတကာက ရွေးကောက်ပွဲ ၈၁ ခုကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခဲ့တယ်” လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
၂ဝ၂ဝ ခုနှစ် ဇွန်လထုတ် နိုင်ငံခြားရေးရာ စာစောင်ထဲက ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်မှာ၊ ပထမဆုံးလူသိရှင်ကြား ဖြစ်လာခဲ့တဲ့ အမေရိကန် စီအိုင်အေရဲ့ တိတ်တိတ်ခြေပုန်းခုတ် ကြိုးကိုင်ချယ်လှယ်မှုတစ်ခုကို ဖော်ပြထားပါတယ်။ အဲဒါက အီတလီရဲ့ ၁၉၄၈ ခုနှစ်ရွေးကောက်ပွဲမှာ လူထုဆူပူအုံကြွအောင် လှုံ့ဆော်တဲ့ ဝါဒဖြန့်ချီမှုပြုလုပ်ပြီး သူတို့လိုလားတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ပေးကာ အောက်ခြေမှာ လက်ဦးမှုရရှိအောင် ဇတ်တိုက် ထားပါတယ်။ ဒီလိုနည်းနဲ့ အီတလီနိုင်ငံရွေးကောက်ပွဲမှာ အလယ်ဗဟိုဝါဒီတွေက လက်ဝဲဝါဒီပြိုင်ဘက်တွေအပေါ် အသာစီးရအောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်လို့ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ အစိုးရမဟုတ်တဲ့ (NGO) အဖွဲ့အစည်းတွေကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ပေးတာရဲ့ တကယ့် ရည်ရွယ်ချက်က အဲဒီနိုင်ငံတွေကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်စေဖို့ပါပဲလို့ ဂျီနီဗာ သံတမန်ရေးရာ တက္ကသိုလ်က နိုင်ငံတကာ ဥပဒေ ပါမောက္ခ အဲလ်ဖရက် ဒီ ဇေယျစ် (Alfred de Zayas) ကဆိုပါတယ်။ သူက အမေရိကန် တစ်ယောက်အနေနဲ့ သူ့တိုင်းပြည်ရဲ့ မကောင်းမှုအတွက် “ သွယ်ဝိုက်ပြီးတော့ တာဝန်ရှိတယ်” လို့ ခံစားရကြောင်း ဆိုပါတယ်။
အထက်စီးက စိတ်ကြီးဝင်နေတဲ့ အမေရိကန်
“ အနောက်တိုင်းရဲ့ စိတ်ကြီးဝင်နေတဲ့ ခေတ်သစ်ပုံစံ” ဆိုပြီး အမေရိကန်ရဲ့ အထက်စီးဆန်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အိုင်အိုးဝါး အောက်လွှတ်တော်အမတ်ဟောင်း ဂရက် ကူးဆက်က (Greg Cusack ) ရှင်းဟွာသတင်းဌာနနဲ့ အင်တာဗျူးမှာ အခုလိုပြောဖူးပါတယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုစတင် တည်ထောင်ကတည်းက လုယက်တိုက်ခိုက် သိမ်းပိုက်တာ တရားတယ်ဆိုတဲ့ ဓါးပြယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ပုံဖေါ်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီနောက်ပိုင်း အနောက်တိုင်းမှာ စစ်အေးတိုက်ပွဲ ကာလပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း အောင်ပွဲခံဝါဒ ခေါင်းထောင်ထလာပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ ကမ္ဘာမှာ တစ်ခုတည်းသော စူပါပါဝါဖြစ်လာပြီးတဲ့နောက် ကမ္ဘာကို ဗိုလ်ကျစိုးမိုးဖို့ အကောင်းဆုံးအခွင့်အလမ်းတစ်ခုအနေနဲ့ ကြည့်မြင်ပါတော့တယ်။
ဒါပေမဲ့ “တစ်ခုထဲသော ဝင်ရိုး” ဖြစ်တဲ့ကာလက တိုတောင်းပါတယ်။ ကမ္ဘာဟာ “ဝင်ရိုးပေါင်းစုံ” ကမ္ဘာဆီကို ရွေ့လျားနေတဲ့အတွက် အမေရိကန်ရဲ့ ကမ္ဘာကို ဗိုလ်ကျစိုးမိုးရေး ပါဝါဟာ အားနည်းလာပါတယ်။ လုံးဝ ရှုံးနိမ့်သွားမှာ စိုးတဲ့အတွက် သူ့ရဲ့ဆုတ်ကိုင်မှုကို ပိုပြီးအားစိုက်လာပါတယ်။
“ဝါရှင်တန် အင်ပိုင်ယာ” ဟာ လောဘရမက်နဲ့ အာဏာတပ်မက်မှုတို့အပေါ် တည်ဆောက်ထားတာဖြစ်ပါ တယ်။ လို့ စာရေးဆရာနဲ့ နိုင်ငံရေးဝေဖန်သုံးသပ်သူ (John Wight) ဂျွန်ဝိုက်က ဇူလိုင်လ ထုတ်စာစောင်တစ်ခုမှာ ရေးပါတယ်။
အမေရိကန်ရဲ့ “အင်ပိုင်ယာ ဘဝင်မြင့်စိတ်” ဟာ တခြားသော အင်ပိုင်ယာတွေလိုပါဘဲ “ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ သာယာဝပြောရေးအပေါ် အခြေပြုထားတာမဟုတ်ဘဲ စစ်နဲ့ သွေးစုတ်ချယ်လှယ်မှု” အပေါ်မှာ အခြေပြု ထားတာ ဖြစ်တယ်လို့ ဝိုက်ကရေးပါတယ်။ ဒါ့ပြင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ သြဇာလွှမ်းမိုးနိုင်ရေးအတွက် သူတစ်ပါး နိုင်ငံရဲ့ ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တဲ့ ပေါ်လစီထားရှိ ကျင့်သုံးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
အမှန်စင်စစ်အားဖြင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေတွေကို ဖျက်ဆီးပြီး အခြားနိုင်ငံတွေကို ဖိအားပေးသူ့ဘက်ပါအောင်စည်းရုံး၊ ငြင်းဆန်ရင် ပြန်လက်စားချေတတ်ပါတယ်။ အဲဒီလုပ်ရပ်တွေရဲ့အကျိုးဆက်က လူ့အသက်တွေဆုံးရှုံး၊ စီးပွားရေးတွေပြိုလဲပြီး လူမှုရေးဆူပူအုံကြွမှုတွေဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်းနဲ့ ကမ္ဘာ့တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးကို ထိခိုက်ပါတော့တယ်။
သူ့ရဲ့ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ရေးပေါ်လစီကို မှန်ကန်တရားမျှတကြောင်းပြဖို့အတွက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ သူ့ရဲ့မကောင်းမှုအကုသိုလ်တွေကို “တရားသောစစ်ပွဲ သဘောတရား” ဆိုတာနဲ့ “ဒီမိုကရက်တစ် စမ်းသပ် လုပ်ဆောင်ချက်” ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်တွေနဲ့ ဟန်ဆောင်ဖုံးကွယ်ပါတယ်။
ပစ်ဘတ် တက္ကသိုလ်က နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူ (Daniel Kovalik ) ဒင်နီယယ် ကိုဗယ်လစ်က ရှင်ဟွာ ကိုပြောတာ “ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ သူတို့မလိုလားတဲ့ ပစ်မှတ်ကို အဆက်မပြတ် ထုနှက်ဖို့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုတဲ့ တင်းပုတ်ကို အသုံးချလေ့ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
အဲဒါနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးက ဘာမှမဆိုင်ဘူးဗျ။ ဒါက အမေရိကန်ရဲ့ မဟာဗျူဟာ အကျိုးစီးပွားကိစ္စဘဲ။
“ ဒီမိုကရေစီအကြောင်း လေကြီးမိုးကြီးပြောနေတာက သူများတိုင်းပြည်ကို ဖိအားပေးတဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ လက်နက်ကရိယာပါ။ သူတို့ ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်တဲ့ ဒေသအားလုံးက ရုပ်ပိုင်းအရရော စိတ်ဓါတ် ပိုင်းအရပါ လုံးဝဥဿုံ အဖျက်ဆီးခံရပါတယ်” လို့ တူရကီဝါရင့် သတင်းသမား (Tunc Akkoc.) တန့် အက်ကော့ က ပြောပါတယ်။
“လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်တွေမှာ အမေရိကန်ရဲ့ ကျူးကျော်စွက်ဖက်မှု အတွေ့အကြုံအမျိုးမျိုးဟာ ပြည်သူတွေ အတွက် ဘာကောင်းကျိုးမှမရှိပါဘူး” လို့ အီဂျစ်လူမျိုး နိုင်ငံရေးသုတေသီ (Akram Hossam) အက္ကရမ် ဟိုစမ် က ရှင်ဟွာသတင်းဌာနကို ပြောကြားပါတယ်။
နိဂုံးချုပ်ရရင် အီဂျစ်၊ ကျူးဘား၊ ဗင်နီဇွဲလား၊ လစ်ဗျား၊ အီရန်၊ အီရတ်၊ ဆီးရီးယား စတဲ့နိုင်ငံတွေက ဝရုန်းသုန်းကားဖြစ်နေမှုတွေဟာ အဲဒီနိုင်ငံပြည်သူတွေအတွက် ရေရှည် မလုံခြုံမှုနဲ့ စိုးရိမ်သောကတွေ ပွေစေပါ တယ်။ ဒါတွေဟာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့ ဗိုလ်ကျလွှမ်းမိုးလိုမှုကြောင့် လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ဒီမိုကရေစီရေး ဆိုတဲ့ မျက်နှာဖုံးစွပ်အောက်မှာ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ်မှုများသာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကိုးကား - U.S. interferes in other countries' internal affairs, threatens global political security By Zhong Sheng (People's Daily) 09:07, October 29, 2020
- US military intervention abroad byf Lane Kenworthy, June 2019
- Why a U.S. obsession with meddling in other countries seriously jeopardizes world peace by XinhuaEditor: huaxia2022-08-11
Zawgyi Version;
“ ကမာၻတလႊား အေမရိကန္ က်ဴးေက်ာ္စြက္ဖက္မႈမ်ား”
ပရမတၱ ကိုဘေမာင္(NP News) – ၾသဂုတ္ ၁၉
မည္သည့္ႏိုင္ငံမွ အျခားႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ျပည္တြင္းေရးမွာ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈမျပဳသင့္ပါ။ ဒါဟာ
ကမာၻ႔ကုလသမဂၢက ၁၉၆၅ ခုႏွစ္ အေထြေထြညီလာခံမွာ ခ်မွတ္ထားတဲ့ဆုံးျဖတ္ခ်က္ပါ။
အဲဒီဆုံးျဖတ္ခ်က္မွာ “ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ ျပည္တြင္းေရးကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ျပည္ပေရးကိုေသာ္လည္း ေကာင္း၊ တိုက္႐ိုက္ျဖစ္ေစ သြယ္ဝိုက္၍ျဖစ္ေစ၊ မည္သည့္အေၾကာင္းေၾကာင့္ႏွင့္မွ်၊ မည္သည့္ႏိုင္ငံကမွ ဝင္ေရာက္ စြက္ဖက္ခြင့္မရွိ။ သို႔ျဖစ္၍ လက္နက္ကိုင္ က်ဴးေက်ာ္စြက္ဖက္ျခင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ ကိုယ္ပိုင္ အေရး သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈတို႔ကို ဆန႔္က်င္ရန္ ၿခိမ္းေျခာက္ႀကိဳးပမ္းမႈ စသည့္ အျခားေသာ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈပုံစံအားလုံးကို ျပစ္တင္ရႈတ္ခ်သည္။ မည္သည့္ႏိုင္ငံကမွ် အျခားႏိုင္ငံ အစိုးရကို ေသြးထြက္သံယိုနည္းျဖင့္ျဖဳတ္ခ်ျခင္း (သို႔မဟုတ္) အျခားႏိုင္ငံ၏ ျပည္တြင္းပဋိပကၡတြင္ ဝင္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္းကို ရည္႐ြယ္သည့္ မည္သည့္ စည္း႐ုံးျခင္း၊ ေထာက္ပံ့ျခင္း၊ လႈံ႕ေဆာ္ျခင္း၊ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ျခင္း၊ ေျမႇာက္ပင့္ေပးျခင္း၊ အဖ်က္အေမွာင့္လုပ္ကိုင္ျခင္း သို႔မဟုတ္ လက္နက္ကိုင္ လႈပ္ရွားမႈကိုမွ် မျပဳလုပ္ရ” ဟု အတိ အလင္းဆိုထားပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးေပၚလစီဟာ ေမွ်ာ္လင့္မထားတဲ့ လုပ္ရပ္ေတြနဲ႔၊ ကမာၻတဝန္းလုံးက သက္ ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံျပည္သူလူထုေတြကို စိုးရိမ္ပူပန္စိတ္ေတြ ဒုကၡေတြေပးၿပီး ကမာၻ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ တည္ၿငိမ္ေရးကို ထိခိုက္ေစလ်က္ရွိပါတယ္။
အေမရိကန္ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တဲ့အက်ိဳးဆက္ေတြကေတာ့ လူ႔အသက္ေတြဆုံးရႈံးတာ၊ စီးပြားေရးၿပိဳလဲတာ နဲ႔ လူမႈေရး မတည္မၿငိမ္ျဖစ္တာေတြအျပင္ ႏိုင္ငံေတြ အစိတ္စိတ္အမႊာမႊာကြဲထြက္ၿပီး တစ္ကမာၻလုံး မတည္မၿငိမ္ ျဖစ္ေစတာဘဲျဖစ္ပါတယ္။
“ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တယ္ဆိုတာ အေမရိကန္နဲ႔ခြဲမရတဲ့ အက်င့္ဘဲ” လို႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ ပညာရွင္ ေရာဘတ္ ဂ်ားဗစ္ (Robert Jervis) က “ အေမရိကန္ရဲ႕ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈအသစ္မ်ား” ဆိုတဲ့ စာအုပ္မိတ္ဆက္ခ်က္မွာေရးပါတယ္။
ဂ်ားဗစ္က ဒီစာကို လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၃ ႏွစ္ကေရးခဲ့တာျဖစ္ေပမဲ့ ဒီေန႔အထိလည္း မွန္ကန္ေနဆဲပါဘဲ။ သူတစ္ပါးႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ျပည္တြင္းေရးေတြကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ၿပီး အဲဒီႏိုင္ငံအစိုးရကို သစၥာခံအျဖစ္သိမ္းသြင္းေလ့ရွိပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႕ အဆုံးစြန္ရည္မွန္းခ်က္က အေမရိကန္ ဗိုလ္က်စိုးမိုးေရးဝါဒ တည္ၿမဲေစေရးပါဘဲ။
ဒီလို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တဲ့ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒေၾကာင့္ တစ္ကမာၻလုံးက ျပည္သူေတြအၾကားမွာ စိုးရိမ္ ပူပန္မႈေတြနဲ႔ ဒုကၡပင္လယ္ေဝၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ တည္ၿငိမ္ေရးကို ထိခိုက္ပ်က္စီးေစပါတယ္။
သမိုင္းကို ျပန္လွန္ၾကည့္ေသာ္ ၁၈ဝ၅ ခုႏွစ္ ဧၿပီလနဲ႔ ေမလထဲမွာ အေမရိကန္ စစ္တပ္အရာရွိေဟာင္းနဲ႔ သံတမန္ေဟာင္းတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဝီလီယံ အိတြန္ (William Eaton ) ဟာ နန္းခ်ခံရတဲ့ ဟာမက္ ကရာမန္းလီ (Hamet Karamanli ) နဲ႔ မဟာမိတ္ဖြဲ႕ၿပီး စစ္တပ္တတပ္ကို ဦးေဆာင္ကာ ဒါနာကို တိုက္ခိုက္ဖို႔ အလက္ဇႏၵရီးယားနဲ႔ အိဂ်စ္တို႔ကိုျဖတ္ၿပီး ထရီပိုလီ တန္းနီးယားက ပါရွား (ယေန႔ လစ္ဗ်ား) ကို ခ်ီတက္ခဲ့ပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ထရီပိုလီ တန္းနီးယားၿမိဳ႕ေတာ္ကို အေမရိကန္စစ္သေဘၤာ ၃ စီး အကူအညီနဲ႔ တိုက္ခိုက္ခဲ့တဲ့အတြက္ ပါရွားဟာ အရႈံးေပးလိုက္ရပါတယ္။ ဒါဟာ သမိုင္းမွာ အေမရိကန္အလံကို ႏိုင္ငံျခားေျမေပၚမွာ ေအာင္ႏိုင္ျခင္းအထိမ္းအမွတ္နဲ႔ လႊင့္ထူခဲ့တဲ့ ပထမဆုံး အႀကိမ္ပါပဲ။
ဒီအျဖစ္အပ်က္က အေမရိကန္ႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားအစိုးရအတြင္း အာဏာသိမ္းေရးႀကိဳးပမ္းမႈမွာ စစ္ေရးအရ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈရဲ႕ အေစာဆုံးျဖစ္ရပ္ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ အေမရိကန္ရဲ႕ တစ္ကမာၻလုံး ၾသဇာလႊမ္းမိုးေရး တစိုက္မတ္မတ္လုပ္ေဆာင္ခ်က္ရဲ႕ အစျပဳခ်က္လည္းျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီအခ်ိန္ကတည္းကစၿပီး အေမရိကန္ဟာ ႏိုင္ငံရပ္ျခား စစ္ေရးက်ဴးေက်ာ္မႈေတြ ဆင္ႏႊဲခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို ဆင္ႏႊဲတိုက္ခိုက္တဲ့အခါ ျပင္းျပင္းထန္ထန္တိုက္ခိုက္ၿပီး အဲဒီႏိုင္ငံ ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္ၿပီး အစိုးရျပဳတ္က်သြားတဲ့ အထိတိုက္ခိုက္တာပါ။
ဒုတိယကမာၻစစ္အၿပီးကေန ၂ဝဝ၁ ခုႏွစ္ စာရင္းေတြအရ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ကမာၻ႔ေနရာေပါင္း ၁၅၃ ေနရာမွာ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေပါင္း ၂ဝ၁ ခုကို မီးထိုးေပးခဲ့တာေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒီအေရအတြက္က တစ္ကမာၻလုံးမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡေတြအားလုံးရဲ႕ ၈ဝ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္။ ၂ဝဝ၁ ခုႏွစ္ကစၿပီး အေမရိကန္နဲ႔ သူ႔ရဲ႕မဟာမိတ္ေတြအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္တစ္ခုခုအေပၚမွာ ပ်မ္းမွ်ျခင္းအားျဖင့္ တစ္ေန႔ကို ဗုံးအလုံး ၄၆ လုံးႏႈန္းႀကဲခ်ခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။
ဒီလိုဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တဲ့အခါ “ဒီမိုကေရစီအေရး” တို႔ “လြတ္လပ္ေရး နဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး” တို႔ဆိုတာေတြကိုေခါင္းစဥ္တပ္ၿပီး အျခားႏိုင္ငံရဲ႕ ျပည္တြင္းေရးကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုနဲ႔ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း၊ လက္တင္အေမရိကနဲ႔ အေရွ႕ဥေရာပ ႏိုင္ငံေတြမွာ လူအမ်ားအျပားေသဆုံးၿပီး လူေနအေဆာက္အဦးေတြအမ်ားအျပား အဖ်က္အဆီးခံရပါတယ္။
ဥပမာအားျဖင့္ ယူဂိုဆလပ္ဗီးယားမွာ အေမရိကန္ဦးေဆာင္တဲ့ ေနတိုးတပ္ဖြဲ႕ေတြက ၇၈ ရက္ၾကာ ေလ ေၾကာင္းကေန ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ခဲ့လို႔၊ လူဦးေရ ၈ဝဝဝ ေသေၾကဒဏ္ရာရၿပီး လူတစ္သန္းေလာက္ အိုးမဲ့အိမ္မဲ့ ျဖစ္သြားပါတယ္။
အာဖဂန္နစ္တန္ႏိုင္ငံကို အေမရိကန္က ဝင္တိုက္ခိုက္တဲ့အတြက္ ၂ဝဝ၁ ခုႏွစ္ကေန ၂ဝ၂ဝ ဧၿပီလလယ္ အထိ အာဖဂန္လူမ်ိဳး ၅ဝဝဝဝ ေလာက္ေသေၾကဒဏ္ရာရၿပီး၊ လူဦးေရ ၁၁ သန္း ေနရပ္စြန႔္ခြာထြက္ေျပး ဒုကၡ သည္ ဘဝကိုေရာက္ရွိၾကရပါတယ္။ ဒါ့ျပင္ အီရတ္မွာလည္း လူဦးေရ ၂ဝဝဝဝဝ ေက်ာ္ေလာက္ ေသေၾကဒဏ္ရာရၾကသလို၊ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံကိုလည္း ဝ႐ုန္းသုန္းကား ထိန္းမႏိုင္သိမ္းမရ အေျခအေနကို က်ေရာက္ေစပါတယ္။
ယခင္အေမရိကန္ သမၼတေဟာင္း ဂ်င္မီကာတာက “အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ကမာၻ႔သမိုင္းမွာ စစ္အလို လားဆုံးႏိုင္ငံဘဲ” လို႔ ၂ဝ၁၉ ခုႏွစ္မွာတုန္းကေျပာခဲ့ဖူးပါတယ္။ အေမရိကန္ရဲ႕ ၂၄၂ ႏွစ္ၾကာ သက္တမ္းမွာ ၁၆ ႏွစ္ပဲ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းေနခဲ့ရတယ္လို႔လည္း သူကဆိုပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ တိုက္ခိုက္လုယက္တဲ့သမိုင္းမွာ “သူ႔ရဲ႕ေတာင္းဆိုခ်က္ကို အလြယ္တကူမလိုက္ေလ်ာတဲ့ အစိုးရေတြကို ျဖဳတ္ခ်ဖို႔အတြက္ အာဏာသိမ္းအဖြဲ႕ေတြနဲ႔ သပ္လွ်ိဳစြက္ဖက္မႈ၊ စစ္ေရးအရဝင္ေရာက္ စြက္ဖက္မႈအမ်ားအျပားလုပ္ေဆာင္ခဲ့တယ္” လို႔ က်ဴးဘား ဒႆနိကအင္စတီက်ဳက ဂီးလ္ဘာတို ေဘာလ္ဒက္ ဂူတီးယားရက္ (Gilberto Valdes Gutierrez) က ရွင္းဟြာ သတင္းဌာနကို ေျပာပါတယ္။
အေမရိကန္သမိုင္းပညာရွင္ ေပါလ္ အယ္လ္ အက္ဝုဒ္ (Paul L. Atwood Paul L. Atwood) က အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ဒီလို ရန္လိုတဲ့ သဘာဝကို “ စစ္ပြဲဆိုတာ အေမရိကန္ရဲ႕ ေနထိုင္မႈပုံစံဘဲ” လို႔မွတ္ခ်က္ျပဳပါတယ္။
တိတ္တိတ္ပုန္း ႀကိဳးကိုင္ခ်ယ္လွယ္ျခင္း
လက္နက္ကိုင္ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တာဟာ အေမရိကန္ရဲ႕ တစ္ခုထဲေသာ နည္းနာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ စီးပြားေရးအရ ပိတ္ဆို႔ကန႔္သတ္တာ၊ ယဥ္ေက်းမႈအရ ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္တာ၊ ဆူဆူပူပူျဖစ္ေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္တာ၊ ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ ႀကိဳးကိုင္ခ်ယ္လွယ္တာနဲ႔ တျခားလွည့္ကြက္ေတြကိုလည္း အသုံးျပဳတတ္ပါတယ္။
ဒီလိုေျခပုန္းခုတ္လႈပ္ရွားမႈေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေမရိကန္ အမ်ိဳးသားလုံၿခဳံေရး အႀကံေပး (John Bolton ) ဂြၽန္ဘိုလ္တန္က ဒီႏွစ္ ဇူလိုင္လလယ္မွာျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ စီအန္အန္နဲ႔ အင္တာဗ်ဴးမွာ ဝန္ခံခဲ့ပါတယ္။ “ ဟိုဟို ဒီဒီ ေနရာအမ်ားအျပားက အာဏာသိမ္းဖို႔ မႈေတြကို အကူအညီေပးခဲ့ၿပီး အလုပ္သိပ္မ်ားပါတယ္” လို႔ သူကေျပာ ခဲ့ပါတယ္။
ေဘာ့စ္တြန္ ေကာလိပ္က ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ ပညာရွင္ လင္းဒ္ေဆး အို႐ုေကး(John Bolton) က သူမရဲ႕ စာအုပ္ “ တိတ္တိတ္ပုန္း အစိုးရအေျပာင္းအလဲ... အေမရိကန္ရဲ႕ လွ်ိဳ႕ဝွက္ စစ္ေအးတိုက္ပြဲ” ဆိုတဲ့စာအုပ္မွာ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၈၉ ခုႏွစ္အထိ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ အျခားႏိုင္ငံေတြမွာ လွ်ိဳ႕ဝွက္ သပ္လွ်ိဳပူးေပါင္း စစ္ဆင္ေရး ၆၄ ခုကို ေဆာင္႐ြက္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ေတြအတြင္းမွာ အေမရိကန္အစိုးရဟာ လက္တင္အေမရိကမွာ ႏိုင္ငံေရးမတည္မၿငိမ္ျဖစ္ေအာင္ လႈံေဆာ္ခဲ့သလို၊ “အာရပ္ ေႏြဦး” မွာလဲ အေရးႀကီးတဲ့အခန္းကပါဝင္ခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပနဲ႔ အာရွရဲ႕ “ အေရာင္ေတာ္လွန္ေရး” ေတြမွာလည္း ေျမႇာက္ေပးဆြေပးခဲ့တဲ့ အခန္းက ပါဝင္ခဲ့ပါတယ္။ လက္တင္အေမရိကမွာေတာ့ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံအမ်ားအျပားရဲ႕ ျပည္တြင္းေရးေတြမွာ “မြန္႐ိုး မူဝါဒ” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ဆက္လက္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ခဲ့ပါတယ္။
အေမရိကန္ရဲ႕ အေရးယူဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၂ဝ အတြင္း ဆယ္ဆ တိုးမ်ားလာခဲ့ပါတယ္။ က်ဴးဘား၊ ဗင္နီဇြဲလား၊ လစ္ဗ်ား၊ အီရန္၊ အီရတ္၊ ဆီးရီးယားနဲ႔ အျခား နာမည္ပ်က္စာရင္းသြင္းထားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕စီးပြားေရးကို အေၾကာင္းမဲ့သက္သက္ အေႏွာင့္အယွက္ေပးၿပီး ျပည္သူလူထုရဲ႕ ေနထိုင္မႈဘဝေတြကို ဖ်က္ဆီးခဲ့ပါတယ္။
၂ဝ၂ဝ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလက၊ ယူအက္စ္ေအတူေဒးနဲ႔ ျပဳလုပ္တဲ့ အင္တာဗ်ဴးတစ္ခုမွာ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ Dov H. Levin က “ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ကေန ၂ဝဝဝ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ ယူဂိုဆလပ္ဗီးယား နဲ႔ အီတလီအပါအဝင္ ႏိုင္ငံတကာက ေ႐ြးေကာက္ပြဲ ၈၁ ခုကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ခဲ့တယ္” လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။
၂ဝ၂ဝ ခုႏွစ္ ဇြန္လထုတ္ ႏိုင္ငံျခားေရးရာ စာေစာင္ထဲက ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္မွာ၊ ပထမဆုံးလူသိရွင္ၾကား ျဖစ္လာခဲ့တဲ့ အေမရိကန္ စီအိုင္ေအရဲ႕ တိတ္တိတ္ေျခပုန္းခုတ္ ႀကိဳးကိုင္ခ်ယ္လွယ္မႈတစ္ခုကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒါက အီတလီရဲ႕ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ လူထုဆူပူအုံႂကြေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္တဲ့ ဝါဒျဖန႔္ခ်ီမႈျပဳလုပ္ၿပီး သူတို႔လိုလားတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြကို ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ေပးကာ ေအာက္ေျခမွာ လက္ဦးမႈရရွိေအာင္ ဇတ္တိုက္ ထားပါတယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႔ အီတလီႏိုင္ငံေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ အလယ္ဗဟိုဝါဒီေတြက လက္ဝဲဝါဒီၿပိဳင္ဘက္ေတြအေပၚ အသာစီးရေအာင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တယ္လို႔ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ (NGO) အဖြဲ႕အစည္းေတြကို ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ေပးတာရဲ႕ တကယ့္ ရည္႐ြယ္ခ်က္က အဲဒီႏိုင္ငံေတြကို မတည္မၿငိမ္ျဖစ္ေစဖို႔ပါပဲလို႔ ဂ်ီနီဗာ သံတမန္ေရးရာ တကၠသိုလ္က ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒ ပါေမာကၡ အဲလ္ဖရက္ ဒီ ေဇယ်စ္ (Alfred de Zayas) ကဆိုပါတယ္။ သူက အေမရိကန္ တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ သူ႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ မေကာင္းမႈအတြက္ “ သြယ္ဝိုက္ၿပီးေတာ့ တာဝန္ရွိတယ္” လို႔ ခံစားရေၾကာင္း ဆိုပါတယ္။
အထက္စီးက စိတ္ႀကီးဝင္ေနတဲ့ အေမရိကန္
“ အေနာက္တိုင္းရဲ႕ စိတ္ႀကီးဝင္ေနတဲ့ ေခတ္သစ္ပုံစံ” ဆိုၿပီး အေမရိကန္ရဲ႕ အထက္စီးဆန္မႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အိုင္အိုးဝါး ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေဟာင္း ဂရက္ ကူးဆက္က (Greg Cusack ) ရွင္းဟြာသတင္းဌာနနဲ႔ အင္တာဗ်ဴးမွာ အခုလိုေျပာဖူးပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုစတင္ တည္ေထာင္ကတည္းက လုယက္တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္တာ တရားတယ္ဆိုတဲ့ ဓါးျပယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ပုံေဖၚခဲ့တာပါ။ အဲဒီေနာက္ပိုင္း အေနာက္တိုင္းမွာ စစ္ေအးတိုက္ပြဲ ကာလၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္း ေအာင္ပြဲခံဝါဒ ေခါင္းေထာင္ထလာပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ကမာၻမွာ တစ္ခုတည္းေသာ စူပါပါဝါျဖစ္လာၿပီးတဲ့ေနာက္ ကမာၻကို ဗိုလ္က်စိုးမိုးဖို႔ အေကာင္းဆုံးအခြင့္အလမ္းတစ္ခုအေနနဲ႔ ၾကည့္ျမင္ပါေတာ့တယ္။
ဒါေပမဲ့ “တစ္ခုထဲေသာ ဝင္႐ိုး” ျဖစ္တဲ့ကာလက တိုေတာင္းပါတယ္။ ကမာၻဟာ “ဝင္႐ိုးေပါင္းစုံ” ကမာၻဆီကို ေ႐ြ႕လ်ားေနတဲ့အတြက္ အေမရိကန္ရဲ႕ ကမာၻကို ဗိုလ္က်စိုးမိုးေရး ပါဝါဟာ အားနည္းလာပါတယ္။ လုံးဝ ရႈံးနိမ့္သြားမွာ စိုးတဲ့အတြက္ သူ႔ရဲ႕ဆုတ္ကိုင္မႈကို ပိုၿပီးအားစိုက္လာပါတယ္။
“ဝါရွင္တန္ အင္ပိုင္ယာ” ဟာ ေလာဘရမက္နဲ႔ အာဏာတပ္မက္မႈတို႔အေပၚ တည္ေဆာက္ထားတာျဖစ္ပါ တယ္။ လို႔ စာေရးဆရာနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးေဝဖန္သုံးသပ္သူ (John Wight) ဂြၽန္ဝိုက္က ဇူလိုင္လ ထုတ္စာေစာင္တစ္ခုမွာ ေရးပါတယ္။
အေမရိကန္ရဲ႕ “အင္ပိုင္ယာ ဘဝင္ျမင့္စိတ္” ဟာ တျခားေသာ အင္ပိုင္ယာေတြလိုပါဘဲ “ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ သာယာဝေျပာေရးအေပၚ အေျချပဳထားတာမဟုတ္ဘဲ စစ္နဲ႔ ေသြးစုတ္ခ်ယ္လွယ္မႈ” အေပၚမွာ အေျချပဳ ထားတာ ျဖစ္တယ္လို႔ ဝိုက္ကေရးပါတယ္။ ဒါ့ျပင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ၾသဇာလႊမ္းမိုးႏိုင္ေရးအတြက္ သူတစ္ပါး ႏိုင္ငံရဲ႕ ျပည္တြင္းေရးကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္တဲ့ ေပၚလစီထားရွိ က်င့္သုံးတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
အမွန္စင္စစ္အားျဖင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြကို ဖ်က္ဆီးၿပီး အျခားႏိုင္ငံေတြကို ဖိအားေပးသူ႔ဘက္ပါေအာင္စည္း႐ုံး၊ ျငင္းဆန္ရင္ ျပန္လက္စားေခ်တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလုပ္ရပ္ေတြရဲ႕အက်ိဳးဆက္က လူ႔အသက္ေတြဆုံးရႈံး၊ စီးပြားေရးေတြၿပိဳလဲၿပီး လူမႈေရးဆူပူအုံႂကြမႈေတြျဖစ္ၿပီး ေဒသတြင္းနဲ႔ ကမာၻ႔တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ထိခိုက္ပါေတာ့တယ္။
သူ႔ရဲ႕ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ေရးေပၚလစီကို မွန္ကန္တရားမွ်တေၾကာင္းျပဖို႔အတြက္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ သူ႔ရဲ႕မေကာင္းမႈအကုသိုလ္ေတြကို “တရားေသာစစ္ပြဲ သေဘာတရား” ဆိုတာနဲ႔ “ဒီမိုကရက္တစ္ စမ္းသပ္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေတြနဲ႔ ဟန္ေဆာင္ဖုံးကြယ္ပါတယ္။
ပစ္ဘတ္ တကၠသိုလ္က ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ကြၽမ္းက်င္သူ (Daniel Kovalik ) ဒင္နီယယ္ ကိုဗယ္လစ္က ရွင္ဟြာ ကိုေျပာတာ “ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ သူတို႔မလိုလားတဲ့ ပစ္မွတ္ကို အဆက္မျပတ္ ထုႏွက္ဖို႔ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတဲ့ တင္းပုတ္ကို အသုံးခ်ေလ့ရွိတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
အဲဒါနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးက ဘာမွမဆိုင္ဘူးဗ်။ ဒါက အေမရိကန္ရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ အက်ိဳးစီးပြားကိစၥဘဲ။
“ ဒီမိုကေရစီအေၾကာင္း ေလႀကီးမိုးႀကီးေျပာေနတာက သူမ်ားတိုင္းျပည္ကို ဖိအားေပးတဲ့ အေမရိကန္ရဲ႕ လက္နက္ကရိယာပါ။ သူတို႔ က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္တဲ့ ေဒသအားလုံးက ႐ုပ္ပိုင္းအရေရာ စိတ္ဓါတ္ ပိုင္းအရပါ လုံးဝဥႆုံ အဖ်က္ဆီးခံရပါတယ္” လို႔ တူရကီဝါရင့္ သတင္းသမား (Tunc Akkoc.) တန႔္ အက္ေကာ့ က ေျပာပါတယ္။
“လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ေတြမွာ အေမရိကန္ရဲ႕ က်ဴးေက်ာ္စြက္ဖက္မႈ အေတြ႕အႀကဳံအမ်ိဳးမ်ိဳးဟာ ျပည္သူေတြ အတြက္ ဘာေကာင္းက်ိဳးမွမရွိပါဘူး” လို႔ အီဂ်စ္လူမ်ိဳး ႏိုင္ငံေရးသုေတသီ (Akram Hossam) အကၠရမ္ ဟိုစမ္ က ရွင္ဟြာသတင္းဌာနကို ေျပာၾကားပါတယ္။
နိဂုံးခ်ဳပ္ရရင္ အီဂ်စ္၊ က်ဴးဘား၊ ဗင္နီဇြဲလား၊ လစ္ဗ်ား၊ အီရန္၊ အီရတ္၊ ဆီးရီးယား စတဲ့ႏိုင္ငံေတြက ဝ႐ုန္းသုန္းကားျဖစ္ေနမႈေတြဟာ အဲဒီႏိုင္ငံျပည္သူေတြအတြက္ ေရရွည္ မလုံၿခဳံမႈနဲ႔ စိုးရိမ္ေသာကေတြ ေပြေစပါ တယ္။ ဒါေတြဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ဗိုလ္က်လႊမ္းမိုးလိုမႈေၾကာင့္ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ဒီမိုကေရစီေရး ဆိုတဲ့ မ်က္ႏွာဖုံးစြပ္ေအာက္မွာ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ္မႈမ်ားသာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကိုးကား - U.S. interferes in other countries' internal affairs, threatens global political security By Zhong Sheng (People's Daily) 09:07, October 29, 2020
- US military intervention abroad byf Lane Kenworthy, June 2019
- Why a U.S. obsession with meddling in other countries seriously jeopardizes world peace by XinhuaEditor: huaxia2022-08-11