သတိပြုစရာ စိမ့်ဝင် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူပြဿနာ
537
တင်ဇာ (NP News) - ဒီဇင်ဘာ ၂ဝ
မိုဟာမက်ဆိုတဲ့နာမည်က အင်္ဂလန်နဲ့ ဝေလနယ်တို့မှာ သားယောကျာ်းလေးတွေအတွက် ရေပန်းအစားဆုံး နာမည် ဖြစ်လာတယ်ဆိုတဲ့အတွေးများ စရာသတင်းတစ်ပုဒ်ကို ဖတ်လိုက်ရပါတယ်။ ယူကေအမျိုး သားစာရင်းအင်းရုံး (ONS) ရဲ့ဖော်ပြချက်တွေအရ (၂၀၂၃) ခုနှစ်မှာ ယောကျာ်းလေး (၄,၆၀ဝ)ကျော်က မိုဟာမက်ဆိုတဲ့အမည်ကို မှည့်ခဲ့ကြတယ်တဲ့။ ဒီနာမည်က (၂၀၂၂) ခုနှစ်မှာ (၅၀ဝ) နီးပါးလောက်ပဲ ရှိခဲ့တယ်လို့ စစ်တမ်းတွေက ဖော်ပြနေတယ်။ အစ္စလာမ္မစ် စာလုံးပေါင်းတစ်ခုက နိုအာဆိုတဲ့ ခရစ်ယာန်နာမည်ကို ကျော်တက်ပြီး အမည်စာရင်း ဇယားမှာ ပထမဦးဆုံးအကြိမ် ဖော်ပြခြင်းခံခဲ့ရတယ်။ ပျမ်းမျှဆိုရရင် ကလေးအယောက် (၄၀)မှာ တစ်ယောက်က မိုဟာမက်ဆိုတဲ့ အမည်ပေးခံနေရတာလို့ သတ်မှတ်နိုင်တယ်။ မိုဟာမက်ဆိုတဲ့အမည်က ‘ချီးမွမ်းထိုက်သူ’ ဆိုတဲ့အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်ပြီး အာရဗီစကားလုံး ‘ဟာမတ်’ ကနေ ဆင်းသက်လာတာဖြစ်သလို တမန်တော်မိုဟာမက်ရဲ့ အမည်နာမကို ဆက်ခံတဲ့သဘောမျိုးလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီဖြစ်ရပ်က ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူတွေကြောင့် ယူကေတစ်ဝန်း မွတ်စလင်အသိုင်းအဝိုင်း ကြီးထွားလာခြင်း ကို မီးမောင်းထိုးပြနေတာလည်းဖြစ်တယ်။ (၂၀၂၄) ခုနှစ် ဇွန်လရဲ့စာရင်းအင်းအချက်အလက်တွေအရ ယူကေကို ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူအရေအတွက် ယခုနှစ်မှာ (၇၂၈,ဝဝဝ) ရှိခဲ့တယ်။ ဗြိတိန်ကို စုစုပေါင်းရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုနှုန်း မှာ (၂၀၂၂) ခုနှစ်မှာ (၇၆၄ယဝဝဝ)နဲ့ အမြင့်ဆုံးကိုရောက်ရှိခဲ့ပြီး (၂၀၂၃)ခုနှစ်မှာ ခန့်မှန်းခြေ (၆၈၅,ဝဝဝ) ရှိခဲ့ ကြောင်း အမျိုးသားစာရင်းအင်းရုံးရဲ့အဆိုအရ သိရတယ်။ (၂၀၂၄) ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလက လူပေါင်း (၃၀ဝဝ) ကို စစ်တမ်းကောက်ယူခဲ့တဲ့ Ipsos ရဲ့စစ်တမ်းမှာ လူဦးရေ (၅၂)ရာခိုင်နှုန်းက ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုကို လျှော့ချလို ကြောင်း ဆန္ဒဖော်ပြခဲ့ကြတယ်။ ONS ရဲ့ခန့်မှန်းချက်အရ တစ်နှစ်မှာ အနည်းဆုံး လူပေါင်း (၁ ဒသမ ၂) သန်း လောက် ယူကေမှာ လာရောက်နေထိုင်ကြပြီး (၄၇၉,ဝဝဝ)လောက်ပဲ ပြန်ထွက်ခွာသွားကြတယ်လို့ ခန့်မှန်းထား ကြတယ်။
ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူပြဿနာက ဗြိတိန်မှာ နိုင်ငံရေးအရ မေးခွန်းထုတ်စရာ ပြဿနာဖြစ်နေတာ အတော်ကြာမြင့်နေပြီဖြစ်တယ်။ ကြီးမားတဲ့ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူတွေ စီးဆင်းမှုကြောင့် အိမ်ရာ၊ ပညာရေးနဲ့ အမျိုးသားကျန်းမာရေး ဝန်ဆောင်မှုတို့ကို ထိခိုက်စေတဲ့အပြင် စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို ပျက်ပြားစေကြောင်း ပြည်သူ တချို့က ဖော်ပြနေပါတယ်။ ဒါ ကြောင့်လည်း ဗြိတိန်က (၂၀၁၆) ခုနှစ်မှာ ဥရောပသမဂ္ဂကနေ နုတ်ထွက်ဖို့ ဆုံးဖြတ် ခဲ့တာလည်းဖြစ်တယ်။ (၃၄)ရာခိုင်နှုန်းက ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများအရေးဟာ အခုအချိန်မှာ တိုင်းပြည်အတွက် အရေးကြီးတဲ့ပြဿနာတစ်ခုလို့ မြင်နေကြပြီး ယင်းမှာ (၈)နှစ်အတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် ပြဿနာတွေ စာရင်းမှာ ထိပ်ဆုံးက ရပ်တည်နေပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကိုထောက်ခံသူတွေ၊ ကွန်ဆာဗေးတစ် ပါတီထောက်ခံသူတွေ ပါဝင်နေပါတယ်။
(၂၀၂၁)ခုနှစ် Brexit နောက်ပိုင်း ဗြိတိန်ကို ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုနှုန်း လျော့ကျသွားပြီလို့ ထင်ရပေမယ့် လည်း တချို့အခြေအနေတွေကြောင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုနှုန်းက တိုးပွားနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ယူကရိန်းပဋိပက္ခ ကြောင့် စစ်ဘေးရှောင်တွေများပြားလာပြီး မတတ်သာတဲ့အခြေအနေတွေကြောင့် ဗြိတိန်အနေနဲ့ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူတွေကို ဆက်ပြီးလက်ခံ နေရတာဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ယူကေမှာ နိုင်ငံရေးခိုလှုံခွင့် လျှောက်ထားသူတွေများလာတာဖြစ်တယ်။ (၂၀၂၄) ခုနှစ် စက်တင်ဘာလအထိ နိုင်ငံရေး ခိုလှုံခွင့်လျှောက်ထားသူ (၉,၅၀ဝ)ကျော်ရှိခဲ့ပြီး အဲဒီထဲမှာတော့ ပါကစ္စတန်က လျှောက်ထားသူအရေအတွက် အများဆုံးဖြစ်တယ်။ တခြားလျှောက်ထားတဲ့နိုင်ငံတွေကတော့ အာဖဂန်နစ္စတန်၊ အီရန်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ ဆီးရီးယားနဲ့ အိန္ဒိယတို့ပဲ ဖြစ်တယ်။ ဒီလိုလျှောက်ထားတဲ့အထဲမှာ ယူကရိန်းဒုက္ခသည်တွေရဲ့အရေအတွက် မပါဝင်သေးပါဘူး။ (၂၀၂၄) ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ (၂၆)ရက်ထိ ယူကရိန်းအစိုးရက ချမှတ်ထားတဲ့ တရားဝင်လမ်းကြောင်းတွေကနေလာတဲ့ ယူကရိန်း ဒုက္ခသည်တွေကို ဗီဇာ(၂၆၆,၃၀ဝ) ခု ထုတ်ပေးခဲ့တယ်လို့ သိရတယ်။ တခြားသော သီးခြား အုပ်စုတွေဖြစ်တဲ့ တချို့ အာဖဂန်ဒုက္ခသည်တွေနဲ့ ဟောင်ကောင်နိုင်ငံသားတွေ အတွက် တော့ သီးခြား အစီအစဉ်တွေ ချမှတ်ထားကြောင်း လေ့လာမိပါတယ်။
ဥရောပအသိုင်းအဝိုင်းကြား ပျံ့နှံ့လာသော လူမှုရေးတင်းမာမှုများ
အနောက်ဥရောပတစ်ဝန်း ရွှေ့ပြောင်းအခြေချနေထိုင်မှုများပြားလာတာနဲ့အမျှ တင်းမာမှုဖြစ်ပေါ်နိုင်တဲ့ လက္ခဏာရပ်တွေကိုလည်း တွေ့မြင်နေရတယ်။ နောက်ဆုံးဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ Malmo၊ Molenbeek Rotterdam ၊ Paris နဲ့ Marseille တို့လို ဥရောပမြို့တွေမှာဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ လူမျိုးရေးအထိကရုန်းတွေက ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုတွေ ကြောင့်ဖြစ် ပေါ်လာတဲ့ လုံခြုံရေးပြဿနာတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။ မကြာသေးမီက အင်္ဂလန်နိုင်ငံ လက်စတာမြို့မှာ ဗြိတိန်မွတ်စလင်တွေနဲ့ ဟိန္ဒူဘာသာဝင်တွေအကြား ဘာသာရေးနဲ့ လူမျိုးရေးတင်းမာမှုတွေကိုမြင်တွေ့ခဲ့ရပြီး ရုန်းရင်းဆန်ခတ်မှု၊ ချီတက်ဆန္ဒပြမှုတွေနဲ့ လူမျိုးရေးအကြမ်းဖက်မှုတွေ ဖြစ်ပွားစေခဲ့တယ်။ ဒါ့ပြင် ဟိန္ဒူနဲ့ ပါကစ္စတန်အမျိုးသားရေးဝါဒီတွေကြား ကာလကြာရှည်စွာ တင်းမာမှုတွေနဲ့အတူ ဆိုရှယ်မီဒီယာမှာ မဟုတ်မမှန် လုပ်ကြံမှုတွေ ပေါင်းစပ်သွားတာကြောင့် မငြိမ်မသက်ဖြစ်ခဲ့ရတယ်။ အဲဒီအချိန်တုန်းက ဗြိတိသျှဟိန္ဒူဘာသာဝင် တချို့က သူတို့လုံခြုံရေးအတွက် စိုးရိမ်တာကြောင့် တခြားနေရာတွေကို ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ခဲ့ရတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် ဒီဇင်ဘာလကလည်း လန်ဒန်တောင်ပိုင်း၊ ကင်းဘာဝဲလ်မှာ အီရစ်ထရီးယား ရွှေ့ ပြောင်းနေထိုင် သူတွေပါဝင်တဲ့ လူမျိုးရေးပဋိပက္ခ တစ်ခုဖြစ်ပွားခဲ့ဖူးတယ်။ အဲဒီပဋိပက္ခအတွင်း ပါဝင်ပတ်သက်သူတွေ ဖမ်းဆီး ခံခဲ့ရသလို ရဲတပ်သား (၄) ဦးလည်း ထိခိုက်ဒဏ်ရာရခဲ့တယ်။ ဖြစ်ပွားစေတဲ့အကြောင်းအရင်းက အီရစ်ထရီးယား သမ္မတ Isaias Afwerki ကို ထောက်ခံသူတွေနဲ့ သမ္မတကို ဖယ်ရှားလိုတဲ့ အတိုက်အခံတွေကြား ထိပ်တိုက်တွေ့ကြ ခြင်းဖြစ်တယ်။
နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ဖြစ်ရပ်တွေက တခြားနိုင်ငံက လူမျိုးရေးနဲ့ ဘာသာရေးဆိုင်ရာပဋိပက္ခတွေကို လွှမ်းမိုးနိုင် တယ်။ အထူးသဖြင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင် သူတွေနဲ့ သူတို့ကလေးတွေက ပြင်းထန်တဲ့ဘာသာရေးနဲ့ လူမျိုးရေး ဆက်နွယ်မှုက ဆင်းသက်လာတယ် ဆိုရင် ဒီပြဿနာတွေက ပိုပြီးအဖြစ်များပါတယ်။ ဒါ့ပြင် (၂၀၂၃) ခုနှစ် အစ္စရေး-ဟားမတ်စ် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားချိန်မှာ ယူကေမှာရှိတဲ့ ပါလက်စတိုင်းထောက်ခံသူတွေရဲ့ဆန္ဒပြမှုတွေကြောင့် နိုင်ငံအတွင်း ရုတ်ရုတ် သဲသဲဖြစ်ခဲ့တယ်။ ပါလက်စတိုင်းကိုထောက်ခံအားပေးတဲ့ အပတ်စဉ်ဆန္ဒပြပွဲတွေပြုလုပ်ပြီး ဟားမတ်စ်ကို ထောက်ခံကြောင်း၊ စစ်ကိုထောက်ခံကြောင်း ကြွေးကြော်တာတွေနဲ့ ဂျီဟတ်တွေကို ထောက်ခံ အားပေးတာတွေပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ (၂၀၂၃) ခုနှစ်ရဲ့ အစီရင်ခံချက်တွေအရ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုကြောင့်ဖြစ်ပေါ် လာတဲ့ လူမျိုးရေးမုန်းတီးမှုဖြစ်ရပ်အရေ အတွက်က (၄,၁၀၃)ခု အထိတောင် ရှိခဲ့ပါတယ်။
အကြမ်းဖက်အန္တရာယ်
ဗြိတိန်မှာ လက်ရှိကြုံတွေ့နေရတဲ့ အထင်ရှားဆုံးသော လုံခြုံရေးခြိမ်းခြောက်မှုက အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုအန္တရာယ်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ (၂၀၁၃) ခုနှစ်တုန်းက ဗြိတိန်စစ်သား Fusilier Lee Rigby ကို အစ္စလာမ္မစ် အကြမ်းဖက်သမားတွေက တိုက်ခိုက်သတ်ဖြတ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ (၂၀၁၇) ခုနှစ်မှာလည်း မန်ချက်စတာမှာ အစ္စလာမ္မစ် အစွန်းရောက်တွေက အသေခံဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်။ (၉/၁၁) ဖြစ်စဉ်ပြီးတဲ့နောက် အကြမ်းဖက်မှုအများစုက နိုင်ငံတကာအကြမ်းဖက်တွေနဲ့ ဆက်နွယ်နေတယ်ဆိုတာကို လေ့လာတွေ့ရှိနိုင်ပါတယ်။ (၂၀ဝ၂) ခုနှစ်ကနေ (၂၀၂၁) ခုနှစ်အထိ ယူကေမှာ ဖြစ်ပွားတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ဆက်နွယ်တဲ့ပြစ်မှုတွေမှာ ပါဝင်ပတ်သက်သူတွေက အယ်လ် ဂျီးရီးယား၊ အီရတ်၊ ပါကစ္စတန်၊ အီရန်၊ အာဖဂန် နစ္စတန်၊ တူရကီ၊ ဆိုမာလီယာ၊ အိန္ဒိယနဲ့ သီရိလင်္ကာတို့မှ နိုင်ငံသားတွေဖြစ်နေကြောင်း လေ့လာတွေ့ ရှိရတယ်။
များပြားလှတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချသူတွေ အထူးသဖြင့် တည်ငြိမ်မှုမရှိတဲ့နိုင်ငံတွေ၊ ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေက ခိုလှုံခွင့်ရှာဖွေသူတွေဟာ အိမ်ရှင်နိုင်ငံ တွေမှာ တင်းမာမှုတွေကိုပျံ့နှံ့လာစေတဲ့ သဘော သဘာဝတွေ ရှိနေတယ်။ ဒါ့ပြင် လူမျိုးရေးအစွန်း ရောက်သူတွေ၊ ဘာသာရေးအစွန်းရောက်သူတွေ နိုင်ငံအတွင်းခိုလှုံခွင့်ရလာတဲ့အခါ နိုင်ငံအတွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေကိုပါ ဖိတ်ခေါ်သလိုဖြစ်နေပါတယ်။ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူတိုင်းက ပြဿနာမဟုတ် ပေမယ့် ပြဿနာအများစုကတော့ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူအများစုကနေ ပေါက်ဖွားလာတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူအရေးဟာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့အမျိုးသားလုံခြုံရေးကိုထိပါးနေတဲ့ ရေရှည် ပြဿနာ တစ်ခုလို့လည်း ဆိုချင်ပါ တယ်။ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူတွေများပြားလာတာနဲ့အမျှ နိုင်ငံရဲ့လုံခြုံ ရေးဟာ လျော့ပါး လာပြီး အကြမ်းဖက်မှုတွေကို မကြာခဏဆိုသလို ကြုံတွေ့နေရမှာပဲဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတွေ၊ လူသားချင်းစာ နာထောက်ထားတာတွေလိုမျိုး လစ်ဘရယ်အယူအဆတွေကို ရှေ့တန်းတင်နေ တာထက် လက်တွေ့ကျတဲ့ ကိုယ့်နိုင်ငံရဲ့အမျိုးသားလုံခြုံရေးကိုသာ ဦးစားပေးသင့်ပါကြောင်း။
Zawgyi Version;
သတိျပဳစရာ စိမ့္ဝင္ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူျပႆနာ
တင္ဇာ (NP News) - ဒီဇင္ဘာ ၂ဝ
မိုဟာမက္ဆိုတဲ့နာမည္က အဂၤလန္နဲ႔ ေဝလနယ္တို႔မွာ သားေယာက်ာ္းေလးေတြအတြက္ ေရပန္းအစားဆုံး နာမည္ ျဖစ္လာတယ္ဆိုတဲ့အေတြးမ်ား စရာသတင္းတစ္ပုဒ္ကို ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ ယူေကအမ်ိဳး သားစာရင္းအင္း႐ုံး (ONS) ရဲ႕ေဖာ္ျပခ်က္ေတြအရ (၂၀၂၃) ခုႏွစ္မွာ ေယာက်ာ္းေလး (၄,၆၀ဝ)ေက်ာ္က မိုဟာမက္ဆိုတဲ့အမည္ကို မွည့္ခဲ့ၾကတယ္တဲ့။ ဒီနာမည္က (၂၀၂၂) ခုႏွစ္မွာ (၅၀ဝ) နီးပါးေလာက္ပဲ ရွိခဲ့တယ္လို႔ စစ္တမ္းေတြက ေဖာ္ျပေနတယ္။ အစၥလာမၼစ္ စာလုံးေပါင္းတစ္ခုက ႏိုအာဆိုတဲ့ ခရစ္ယာန္နာမည္ကို ေက်ာ္တက္ၿပီး အမည္စာရင္း ဇယားမွာ ပထမဦးဆုံးအႀကိမ္ ေဖာ္ျပျခင္းခံခဲ့ရတယ္။ ပ်မ္းမွ်ဆိုရရင္ ကေလးအေယာက္ (၄၀)မွာ တစ္ေယာက္က မိုဟာမက္ဆိုတဲ့ အမည္ေပးခံေနရတာလို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္တယ္။ မိုဟာမက္ဆိုတဲ့အမည္က ‘ခ်ီးမြမ္းထိုက္သူ’ ဆိုတဲ့အဓိပၸာယ္ျဖစ္ၿပီး အာရဗီစကားလုံး ‘ဟာမတ္’ ကေန ဆင္းသက္လာတာျဖစ္သလို တမန္ေတာ္မိုဟာမက္ရဲ႕ အမည္နာမကို ဆက္ခံတဲ့သေဘာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီျဖစ္ရပ္က ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူေတြေၾကာင့္ ယူေကတစ္ဝန္း မြတ္စလင္အသိုင္းအဝိုင္း ႀကီးထြားလာျခင္း ကို မီးေမာင္းထိုးျပေနတာလည္းျဖစ္တယ္။ (၂၀၂၄) ခုႏွစ္ ဇြန္လရဲ႕စာရင္းအင္းအခ်က္အလက္ေတြအရ ယူေကကို ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူအေရအတြက္ ယခုႏွစ္မွာ (၇၂၈,ဝဝဝ) ရွိခဲ့တယ္။ ၿဗိတိန္ကို စုစုေပါင္းေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မႈႏႈန္း မွာ (၂၀၂၂) ခုႏွစ္မွာ (၇၆၄ယဝဝဝ)နဲ႔ အျမင့္ဆုံးကိုေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး (၂၀၂၃)ခုႏွစ္မွာ ခန႔္မွန္းေျခ (၆၈၅,ဝဝဝ) ရွိခဲ့ ေၾကာင္း အမ်ိဳးသားစာရင္းအင္း႐ုံးရဲ႕အဆိုအရ သိရတယ္။ (၂၀၂၄) ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလက လူေပါင္း (၃၀ဝဝ) ကို စစ္တမ္းေကာက္ယူခဲ့တဲ့ Ipsos ရဲ႕စစ္တမ္းမွာ လူဦးေရ (၅၂)ရာခိုင္ႏႈန္းက ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မႈကို ေလွ်ာ့ခ်လို ေၾကာင္း ဆႏၵေဖာ္ျပခဲ့ၾကတယ္။ ONS ရဲ႕ခန႔္မွန္းခ်က္အရ တစ္ႏွစ္မွာ အနည္းဆုံး လူေပါင္း (၁ ဒသမ ၂) သန္း ေလာက္ ယူေကမွာ လာေရာက္ေနထိုင္ၾကၿပီး (၄၇၉,ဝဝဝ)ေလာက္ပဲ ျပန္ထြက္ခြာသြားၾကတယ္လို႔ ခန႔္မွန္းထား ၾကတယ္။
ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူျပႆနာက ၿဗိတိန္မွာ ႏိုင္ငံေရးအရ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျပႆနာျဖစ္ေနတာ အေတာ္ၾကာျမင့္ေနၿပီျဖစ္တယ္။ ႀကီးမားတဲ့ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူေတြ စီးဆင္းမႈေၾကာင့္ အိမ္ရာ၊ ပညာေရးနဲ႔ အမ်ိဳးသားက်န္းမာေရး ဝန္ေဆာင္မႈတို႔ကို ထိခိုက္ေစတဲ့အျပင္ စည္းလုံးညီၫြတ္မႈကို ပ်က္ျပားေစေၾကာင္း ျပည္သူ တခ်ိဳ႕က ေဖာ္ျပေနပါတယ္။ ဒါ ေၾကာင့္လည္း ၿဗိတိန္က (၂၀၁၆) ခုႏွစ္မွာ ဥေရာပသမဂၢကေန ႏုတ္ထြက္ဖို႔ ဆုံးျဖတ္ ခဲ့တာလည္းျဖစ္တယ္။ (၃၄)ရာခိုင္ႏႈန္းက ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူမ်ားအေရးဟာ အခုအခ်ိန္မွာ တိုင္းျပည္အတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ျပႆနာတစ္ခုလို႔ ျမင္ေနၾကၿပီး ယင္းမွာ (၈)ႏွစ္အတြင္း ပထမဆုံးအႀကိမ္အျဖစ္ ျပႆနာေတြ စာရင္းမွာ ထိပ္ဆုံးက ရပ္တည္ေနပါတယ္။ အဲဒီထဲမွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကိုေထာက္ခံသူေတြ၊ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ပါတီေထာက္ခံသူေတြ ပါဝင္ေနပါတယ္။
(၂၀၂၁)ခုႏွစ္ Brexit ေနာက္ပိုင္း ၿဗိတိန္ကို ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မႈႏႈန္း ေလ်ာ့က်သြားၿပီလို႔ ထင္ရေပမယ့္ လည္း တခ်ိဳ႕အေျခအေနေတြေၾကာင့္ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မႈႏႈန္းက တိုးပြားေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ယူကရိန္းပဋိပကၡ ေၾကာင့္ စစ္ေဘးေရွာင္ေတြမ်ားျပားလာၿပီး မတတ္သာတဲ့အေျခအေနေတြေၾကာင့္ ၿဗိတိန္အေနနဲ႔ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူေတြကို ဆက္ၿပီးလက္ခံ ေနရတာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ယူေကမွာ ႏိုင္ငံေရးခိုလႈံခြင့္ ေလွ်ာက္ထားသူေတြမ်ားလာတာျဖစ္တယ္။ (၂၀၂၄) ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလအထိ ႏိုင္ငံေရး ခိုလႈံခြင့္ေလွ်ာက္ထားသူ (၉,၅၀ဝ)ေက်ာ္ရွိခဲ့ၿပီး အဲဒီထဲမွာေတာ့ ပါကစၥတန္က ေလွ်ာက္ထားသူအေရအတြက္ အမ်ားဆုံးျဖစ္တယ္။ တျခားေလွ်ာက္ထားတဲ့ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ အာဖဂန္နစၥတန္၊ အီရန္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ ဆီးရီးယားနဲ႔ အိႏၵိယတို႔ပဲ ျဖစ္တယ္။ ဒီလိုေလွ်ာက္ထားတဲ့အထဲမွာ ယူကရိန္းဒုကၡသည္ေတြရဲ႕အေရအတြက္ မပါဝင္ေသးပါဘူး။ (၂၀၂၄) ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ (၂၆)ရက္ထိ ယူကရိန္းအစိုးရက ခ်မွတ္ထားတဲ့ တရားဝင္လမ္းေၾကာင္းေတြကေနလာတဲ့ ယူကရိန္း ဒုကၡသည္ေတြကို ဗီဇာ(၂၆၆,၃၀ဝ) ခု ထုတ္ေပးခဲ့တယ္လို႔ သိရတယ္။ တျခားေသာ သီးျခား အုပ္စုေတြျဖစ္တဲ့ တခ်ိဳ႕ အာဖဂန္ဒုကၡသည္ေတြနဲ႔ ေဟာင္ေကာင္ႏိုင္ငံသားေတြ အတြက္ ေတာ့ သီးျခား အစီအစဥ္ေတြ ခ်မွတ္ထားေၾကာင္း ေလ့လာမိပါတယ္။
ဥေရာပအသိုင္းအဝိုင္းၾကား ပ်ံ႕ႏွံ႔လာေသာ လူမႈေရးတင္းမာမႈမ်ား
အေနာက္ဥေရာပတစ္ဝန္း ေ႐ႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်ေနထိုင္မႈမ်ားျပားလာတာနဲ႔အမွ် တင္းမာမႈျဖစ္ေပၚႏိုင္တဲ့ လကၡဏာရပ္ေတြကိုလည္း ေတြ႕ျမင္ေနရတယ္။ ေနာက္ဆုံးျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ Malmo၊ Molenbeek Rotterdam ၊ Paris နဲ႔ Marseille တို႔လို ဥေရာပၿမိဳ႕ေတြမွာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးေရးအထိက႐ုန္းေတြက ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မႈေတြ ေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚလာတဲ့ လုံၿခဳံေရးျပႆနာေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ မၾကာေသးမီက အဂၤလန္ႏိုင္ငံ လက္စတာၿမိဳ႕မွာ ၿဗိတိန္မြတ္စလင္ေတြနဲ႔ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ေတြအၾကား ဘာသာေရးနဲ႔ လူမ်ိဳးေရးတင္းမာမႈေတြကိုျမင္ေတြ႕ခဲ့ရၿပီး ႐ုန္းရင္းဆန္ခတ္မႈ၊ ခ်ီတက္ဆႏၵျပမႈေတြနဲ႔ လူမ်ိဳးေရးအၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္ပြားေစခဲ့တယ္။ ဒါ့ျပင္ ဟိႏၵဴနဲ႔ ပါကစၥတန္အမ်ိဳးသားေရးဝါဒီေတြၾကား ကာလၾကာရွည္စြာ တင္းမာမႈေတြနဲ႔အတူ ဆိုရွယ္မီဒီယာမွာ မဟုတ္မမွန္ လုပ္ႀကံမႈေတြ ေပါင္းစပ္သြားတာေၾကာင့္ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ၿဗိတိသွ်ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ တခ်ိဳ႕က သူတို႔လုံၿခဳံေရးအတြက္ စိုးရိမ္တာေၾကာင့္ တျခားေနရာေတြကို ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ခဲ့ရတယ္။
ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလကလည္း လန္ဒန္ေတာင္ပိုင္း၊ ကင္းဘာဝဲလ္မွာ အီရစ္ထရီးယား ေ႐ႊ႕ ေျပာင္းေနထိုင္ သူေတြပါဝင္တဲ့ လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡ တစ္ခုျဖစ္ပြားခဲ့ဖူးတယ္။ အဲဒီပဋိပကၡအတြင္း ပါဝင္ပတ္သက္သူေတြ ဖမ္းဆီး ခံခဲ့ရသလို ရဲတပ္သား (၄) ဦးလည္း ထိခိုက္ဒဏ္ရာရခဲ့တယ္။ ျဖစ္ပြားေစတဲ့အေၾကာင္းအရင္းက အီရစ္ထရီးယား သမၼတ Isaias Afwerki ကို ေထာက္ခံသူေတြနဲ႔ သမၼတကို ဖယ္ရွားလိုတဲ့ အတိုက္အခံေတြၾကား ထိပ္တိုက္ေတြ႕ၾက ျခင္းျဖစ္တယ္။
ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ျဖစ္ရပ္ေတြက တျခားႏိုင္ငံက လူမ်ိဳးေရးနဲ႔ ဘာသာေရးဆိုင္ရာပဋိပကၡေတြကို လႊမ္းမိုးႏိုင္ တယ္။ အထူးသျဖင့္ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ သူေတြနဲ႔ သူတို႔ကေလးေတြက ျပင္းထန္တဲ့ဘာသာေရးနဲ႔ လူမ်ိဳးေရး ဆက္ႏြယ္မႈက ဆင္းသက္လာတယ္ ဆိုရင္ ဒီျပႆနာေတြက ပိုၿပီးအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ဒါ့ျပင္ (၂၀၂၃) ခုႏွစ္ အစၥေရး-ဟားမတ္စ္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားခ်ိန္မွာ ယူေကမွာရွိတဲ့ ပါလက္စတိုင္းေထာက္ခံသူေတြရဲ႕ဆႏၵျပမႈေတြေၾကာင့္ ႏိုင္ငံအတြင္း ႐ုတ္႐ုတ္ သဲသဲျဖစ္ခဲ့တယ္။ ပါလက္စတိုင္းကိုေထာက္ခံအားေပးတဲ့ အပတ္စဥ္ဆႏၵျပပြဲေတြျပဳလုပ္ၿပီး ဟားမတ္စ္ကို ေထာက္ခံေၾကာင္း၊ စစ္ကိုေထာက္ခံေၾကာင္း ေႂကြးေၾကာ္တာေတြနဲ႔ ဂ်ီဟတ္ေတြကို ေထာက္ခံ အားေပးတာေတြျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ (၂၀၂၃) ခုႏွစ္ရဲ႕ အစီရင္ခံခ်က္ေတြအရ ကိုးကြယ္ယုံၾကည္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚ လာတဲ့ လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမႈျဖစ္ရပ္အေရ အတြက္က (၄,၁၀၃)ခု အထိေတာင္ ရွိခဲ့ပါတယ္။
အၾကမ္းဖက္အႏၲရာယ္
ၿဗိတိန္မွာ လက္ရွိႀကဳံေတြ႕ေနရတဲ့ အထင္ရွားဆုံးေသာ လုံၿခဳံေရးၿခိမ္းေျခာက္မႈက အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မႈအႏၲရာယ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ (၂၀၁၃) ခုႏွစ္တုန္းက ၿဗိတိန္စစ္သား Fusilier Lee Rigby ကို အစၥလာမၼစ္ အၾကမ္းဖက္သမားေတြက တိုက္ခိုက္သတ္ျဖတ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ (၂၀၁၇) ခုႏွစ္မွာလည္း မန္ခ်က္စတာမွာ အစၥလာမၼစ္ အစြန္းေရာက္ေတြက အေသခံဗုံးခြဲတိုက္ခိုက္ခဲ့တယ္။ (၉/၁၁) ျဖစ္စဥ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ အၾကမ္းဖက္မႈအမ်ားစုက ႏိုင္ငံတကာအၾကမ္းဖက္ေတြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနတယ္ဆိုတာကို ေလ့လာေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္။ (၂၀ဝ၂) ခုႏွစ္ကေန (၂၀၂၁) ခုႏွစ္အထိ ယူေကမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ အၾကမ္းဖက္မႈနဲ႔ဆက္ႏြယ္တဲ့ျပစ္မႈေတြမွာ ပါဝင္ပတ္သက္သူေတြက အယ္လ္ ဂ်ီးရီးယား၊ အီရတ္၊ ပါကစၥတန္၊ အီရန္၊ အာဖဂန္ နစၥတန္၊ တူရကီ၊ ဆိုမာလီယာ၊ အိႏၵိယနဲ႔ သီရိလကၤာတို႔မွ ႏိုင္ငံသားေတြျဖစ္ေနေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ ရွိရတယ္။
မ်ားျပားလွတဲ့ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်သူေတြ အထူးသျဖင့္ တည္ၿငိမ္မႈမရွိတဲ့ႏိုင္ငံေတြ၊ ဆင္းရဲတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ခိုလႈံခြင့္ရွာေဖြသူေတြဟာ အိမ္ရွင္ႏိုင္ငံ ေတြမွာ တင္းမာမႈေတြကိုပ်ံ႕ႏွံ႔လာေစတဲ့ သေဘာ သဘာဝေတြ ရွိေနတယ္။ ဒါ့ျပင္ လူမ်ိဳးေရးအစြန္း ေရာက္သူေတြ၊ ဘာသာေရးအစြန္းေရာက္သူေတြ ႏိုင္ငံအတြင္းခိုလႈံခြင့္ရလာတဲ့အခါ ႏိုင္ငံအတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈေတြကိုပါ ဖိတ္ေခၚသလိုျဖစ္ေနပါတယ္။ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူတိုင္းက ျပႆနာမဟုတ္ ေပမယ့္ ျပႆနာအမ်ားစုကေတာ့ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူအမ်ားစုကေန ေပါက္ဖြားလာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူအေရးဟာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕အမ်ိဳးသားလုံၿခဳံေရးကိုထိပါးေနတဲ့ ေရရွည္ ျပႆနာ တစ္ခုလို႔လည္း ဆိုခ်င္ပါ တယ္။ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူေတြမ်ားျပားလာတာနဲ႔အမွ် ႏိုင္ငံရဲ႕လုံၿခဳံ ေရးဟာ ေလ်ာ့ပါး လာၿပီး အၾကမ္းဖက္မႈေတြကို မၾကာခဏဆိုသလို ႀကဳံေတြ႕ေနရမွာပဲျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးေတြ၊ လူသားခ်င္းစာ နာေထာက္ထားတာေတြလိုမ်ိဳး လစ္ဘရယ္အယူအဆေတြကို ေရွ႕တန္းတင္ေန တာထက္ လက္ေတြ႕က်တဲ့ ကိုယ့္ႏိုင္ငံရဲ႕အမ်ိဳးသားလုံၿခဳံေရးကိုသာ ဦးစားေပးသင့္ပါေၾကာင္း။