အိန္ဒိယရောက် ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ဟာစီနာအား တရားခံအဖြစ် လွှဲပြောင်းယူရန် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ကြိုးပမ်းနေ
663
Htay Oung (NP News) - စက်တင်ဘာ ၁၁
အိမ်နီးချင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံရောက် ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ရှိတ်ဟာစီနာကို တရားခံအဖြစ် လွှဲပြောင်းရယူရေး သေချာစေနိုင်ဖို့အတွက် စီစဉ်လျက်ရှိကြောင်း၊ ပြည်ပကို ထွက်ပြေးသွားတဲ့ခေါင်းဆောင်ဟာ ဆန္ဒပြများဖြစ်ပွားစဉ် လူ အသေအပျောက်များပြားလှတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုများအတွက် အစိုးရအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးအနေနဲ့ အဖြေပေးရမယ့် တရားစီရင်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို စတင်လိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ ခုံရုံး ICT က ပြောဆိုတယ်လို့ အယ်လ်ဂျားဇီးယားသတင်းဌာနက စက်တင်ဘာလ ၉ ရက်က ရေးသားပါတယ်။
၁၉၇၁ ခုနှစ် လွတ်လပ်ရေးစစ်ပွဲကာလအတွင်း ပါကစ္စတန်စစ်တပ်နဲ့ပူးပေါင်းပြီး ဂျီနိုဆိုက်ကျူးလွန်ရာမှာ သံသ ယရှိသူများနဲ့ ၂၀၀၈ ခုနှစ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲကာလအတွင်း စစ်ရာဇဝတ်မှုများကို စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့ အတွက် ၂၀၁၀-ခုနှစ် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ပြည်တွင်းမှာ “နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာခုံရုံး ICT Bangladesh” ကို ဖွဲ့ စည်းခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီအချိန် တောင်အာရှနိုင်ငံမှာ အာဏာရရှိနေတဲ့ အစိုးရက ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲမှာ အမတ် ၃-ပုံ ၂ ပုံကျော်နဲ့ အနိုင်ရရှိခဲ့တဲ့ ရှိတ်ဟာစီနာဦးဆောင် အဝါမီလိဂ်ပါတီ ဖြစ်ပါတယ်။
အဲဒီခုံရုံး မဖွဲ့စည်းမီ ဥရောပသမဂ္ဂက ကြိုဆိုခဲ့ပြီး ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ အကူအညီပေးအပ်လိုကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအစီအစဉ် UNDP က ကမ်းလှမ်းခြင်း ခံခဲ့ရဖူးပါတယ်။ ICT ဟာ သံသယရှိသူပေါင်း ၁၆၀၀ ကျော်ကို ဖော်ထုတ်ခဲ့ပြီး ၃-ဦးကို စတင်သေဒဏ်ပေးခဲ့တဲ့နောက်ပိုင်းမှာ ခုံရုံးအပေါ် ပြည်တွင်းပြည်ပ ဝေဖန်မှုများ မြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်။ ရှိတ်ဟာစီနာအုပ်စုဟာ သူ့တို့ရဲ့ နိုင်ငံရေး ရန်သူဟောင်းများ အပေါ် တရားရုံးဟန်ပြအပျောက်ရှင်းခြင်းအဖြစ် စွပ်စွဲခြင်း ခံရပါတယ်။
၂၀၂၄-ခုနှစ် ရက်သတ္တပတ်များစွာကြာမြင့်တဲ့ ဆန္ဒပြမှုများအပေါ် အာဏာပိုင်များရဲ့ ပြင်းထန်စွာ နှိမ်နင်းမှုအပြီး သြဂုတ် ၅ ရက်နေ့မှာ ရှိတ်ဟာစီနာဟာ စစ်ရဟတ်ယာဉ်ဖြင့် ထွက်ပြေးခဲ့ပြီး နယူးဒေလီအနီးရှိ လေတပ်စခန်းတစ်ခုမှာ ဆင်းသက်ခဲ့ပါတယ်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ခေါင်းဆောင်ဟောင်း ရောက်ရှိ နေခြင်းဟာ ဒါကာနဲ့ နယူးဒေလီကြား ဆက်ဆံရေးကို ထိခိုက်စေခဲ့ပါတယ်။ ဟာစီနာကို တရားစီရင်ဖို့အတွက် တရားခံကို ပြန်လည်လွှဲပြောင်းပေးရန် မိုဟာမက်ယူနွတ်ခေါင်းဆောင်တဲ့ ကြားဖြတ်အစိုးရတက်လာပြီးနောက် ICT ရဲ့ ပြောဆိုချက်ဟာ သံတမန်ရေးရာ အငြင်းပွားမှုကို ဦးတည်နေပါတယ်။
ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ တရားခံလွှဲပြောင်းရေး သဘောတူစာချုပ်ဟာ ၂၀၁၃-ခုနှစ် ဟာစီနာအစိုးရ အာဏာရရှိနေ ချိန် အိန္ဒိယနဲ့ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြောင်း၊ ၁၅ နှစ်တာကာလအတွင်း နိုင်ငံကို သံမဏိလက်သီးဖြင့် အုပ်စိုး ခဲ့ ကြောင်း စွပ်စွဲခံထားရသူ ဟာစီနာဟာ လူထုအုံကြွမှုအတွင်း “အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုများ”ကို ကြီး ကြပ်ရာမှာ ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်း ရှိ-မရှိ စစ်ဆေးရန် လိုအပ်ကြောင်း၊ အဓိက တာဝန်ရှိသူဟာ နိုင်ငံကနေ ထွက် ပြေးသွားပြီဖြစ်တဲ့အတွက် သူ့ကို တရားဝင် ပြန်လည်ခေါ်ယူဖို့ ဥပဒေဆိုင်ရာ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို စတင်လျက်ရှိကြောင်း ယူနွတ်အစိုးရတက်လာပြီးနောက် ICT ဥပဒေအရာရှိချုပ်ဖြစ်လာသူ မိုဟာမက်တာဂျူးလ် အစ္စလာမ်က တနင်္ဂနွေနေ့မှာ သတင်းထောက်တွေကို ပြောပြပါတယ်။
အစုလိုက်အပြုံလိုက် ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခြင်း၊ နိုင်ငံရေး အတိုက်အခံများကို တရားလက်လွတ် သတ်ဖြတ်ခြင်း အပါအဝင် အမျိုးမျိုးသော လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ကြောင်း စွပ်စွဲခံထားရသူ ဟာစီနာအစိုးရဟာ ကျောင်း သားများဦးဆောင်တဲ့ ရက်သတ္တပတ်များစွာ ဆန္ဒပြပွဲများက လူထုအုံကြွမှုအဖြစ် ပြင်းထန်လာပြီးနောက် ဖြုတ်ချခြင်းခံခဲ့ရပါတယ်။
ဟာစီနာ ရာထူးမှ ဖယ်ရှားခံရတဲ့ သီတင်းပတ်များအတွင်း လူပေါင်း ၆၀၀ ကျော် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး အမှန် တကယ် သေဆုံးသူ အရေအတွက်ဟာ အဲ့ဒီထက် ပိုမိုနိုင်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ ကနဦးအစီရင်ခံစာတစ်ခုအရ သိရှိရပါတယ်။ အသက် ၇၆ နှစ်ရှိပြီဖြစ်တဲ့ ဟာစီနာဟာ ထွက်ပြေးသွားပြီးနောက်ပိုင်း လူမြင်ကွင်းမှာ မတွေ့ရတော့ပါဘူး။ သူ့ရဲ့ သံတမန်နိုင်ငံကူးလက်မှတ်ကိုလည်း ယူနွတ်အစိုးရက ရုပ်သိမ်းလိုက်ပြီဖြစ်ပါတယ်။ နှစ်နိုင်ငံအကြား တရားခံလွှဲပြောင်းရေးစာချုပ်ပါ အပိုဒ်တစ်ပိုဒ်မှာ “ ရာဇဝတ်ပြစ်မှုဟု ဆိုရာတွင် နိုင်ငံရေး စရိုက်လက္ခဏာပါရှိ လျှင် တရားခံလွှဲပြောင်းခြင်းကို ငြင်းပယ်နိုင်တယ်” လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒါကာတာဝန်ရှိသူ များကတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အနေနဲ့ ရာထူးမှ ဖယ်ရှားခံရသူ ခေါင်းဆောင်နဲ့ပတ်သက်ပြီး တရားမျှတမှု ပြန် လည်ရရှိစေရန် တွန်းအားပေးဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ရှင်းလင်းပြောဆိုနေပါတယ်။
အရေးအခင်းအပြီး နိုင်ငံခေါင်းဆောင် နိုဘယ်လ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရှင် မိုဟာမက်ယူနွတ်စ်ကတော ဟာဆီနာအနေ နဲ့ အိန္ဒိယမှာ ပြည်ပြေးအဖြစ် ရောက်ရှိနေစဉ် အိမ်ပြန်မခေါ်မီအချိန်အထိ နှုတ်ဆိတ်နေသင့်တယ်လို့ ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ်မှာ နယူးဒေလီသတင်းစာကို မှတ်ချက်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဗြိတိသျှကိုလိုနီအဖြစ်မှ လွတ်လပ်ရေး ရယူစဉ် ယခု ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဟာ “အရှေ့ပါကစ္စတန်”အဖြစ် “အနောက်ပါကစ္စတန်” ယခုပါကစ္စတန်နဲ့ အလယ်မှာ မိုင် ၈၀၀ ကျော် အိန္ဒိယတစ်နိုင်ငံလုံးခြားပြီး တိုင်းပြည် တစ်ပြည်တည်းအဖြစ် တည်ရှိခဲ့ဖူးပါတယ်။ သီးခြားခွဲထွက်တဲ့ ၁၉၇၁-ခုနှစ် တော်လှန်ရေးမှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ပြည်တွင်း ပါကစ္စတန်စစ်သားများရဲ့ သတ်ဖြတ်မှုကို အိန္ဒိယက ဝင်ရောက်ဟန့်တားရာမှ “တတိယအကြိမ် အိန္ဒိ ယ-ပါကစ္စတန်စစ်ပွဲ” ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ စစ်ပွဲမှာ ပါကစ္စတန်တို့ ရှုံးနိမ့်ခြင်းနဲ့အတူ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ပေါ်ထွန်းလာရပါတယ်။
အိန္ဒိယနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တို့ဟာ နှစ်ပေါင်းထောင်ချီ ကူးလူးဆက်ဆံမှုနဲ့ အလွန်နီးစပ်တဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတူညီခြင်း များ တည်ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရဲ့ ပြည်ပပို့ကုန်နဲ့ သွင်းကုန်များဟာ အိန္ဒိယအပေါ် များစွာ မှီခိုနေရပြီး နာရင်ဒြာမိုဒီလက်ထက် နယူးဒေလီနဲ့ ရှိတ်ဟာစီနာ လက်ထက် ဒါကာတို့ဟာ ပိုမို နီးကပ်မှု ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒီအတွက် ဘင်္ဂလားပြည်သူလူထုအတွင်း အိန္ဒိယဆန့်ကျင်ရေးစိတ်အခြေခံများ သန္ဓေတည်ပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ နယူး ဒေလီကို ရှိတ်ဟာစီနာ ထွက်ပြေးသွားတဲ့အခါ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့ လူထုအကြား အိန္ဒိယဆန့်ကျင် ရေး စိတ်ဓာတ်များ တစ်ရှိန်ထိုး တိုးမြင့်လာနေပါတယ်။ ယခုလို ဟာစီနာကို တရားခံလွှဲပြောင်းရေးတောင်းဆိုရန်အထိ ယူနွတ်အစိုးရအပေါ် သိသိသာသာဖိအားပေးမှု ဖြစ်ပေါ်လာပါတယ်။
အိန္ဒိယအပေါ်လည်း ဖိအားပေးခံနေရပြီး ရှုပ်ထွေးတဲ့ အနေအထားဟာ နယူးဒေလီနဲ့ ဒါကာတို့အကြား ဆက် ဆံရေး ယိုယွင်းလာစေပါတယ်။ အိန္ဒိယမှာ မြစ်ဖျားခံတဲ့ မြစ်ရေကို ခွဲဝေသုံးစွဲနေရတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဟာ နယူး ဒေလီနဲ့ မကြေလည်မှုအချို့ ယခင်တည်းက ရှိနေပါတယ်။ နယ်ခြားဖြတ်ကူးသူ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်များကို အိန္ဒိယ စစ်တပ်က အရမ်းကာရော ပစ်သတ်နေတဲ့အတွက် ဒါကာအနေနဲ့ မကျေမနပ် ရှိနေခဲ့ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ပြည် တွင်းနေသူအချို့ဟာ အိန္ဒိယနိုင်ငံအတွင်း လက်နက်နဲ့ မူးယစ်ဆေးများကို မှောင်ခိုတင်သွင်းနေတယ်လို့ နယူးဒေလီက စွပ်စွဲထားပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ ရက်သတ္တပတ်များမှာတော့ မုတ်သုန်မိုး သည်းထန်စွာ ရွာသွန်းနေခိုက် ဂေါတမ်မီမြစ် ဆည်ကို အိန္ဒိယ အရှေ့မြောက်ပိုင်း တြိပူရပြည်နယ်အာဏာပိုင်များက ဖောက်ချခဲ့တဲ့အတွက် နိုင်ငံအရှေ့တောင်ပိုင်း ဖီနီခရိုင်မှာ ရေကြီး ရေလျှံဖြစ်ပွားခဲ့ရကြောင်း၊ လူ ၁၃-ဦးသေဆုံးပြီး လူ ၂-သိန်းနီးပါး အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဖြစ်ခဲ့ရပြီး စိုက်ပျိုး လယ် ဧကထောင်ပေါင်းများစွာ ပျက်စီးဆုံးရှုံးခဲ့ရတယ်လို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်က စွပ်စွဲပါတယ်။ အိန္ဒိယကလည်း ဆည် ဖောက်ချတယ်ဆိုတဲ့ သတင်းမှာ မှန်ကန်ခြင်း မရှိကြောင်း၊ မိမိတို့ဘက်မှာလည်း မိုးသည်းထန်ပြီး ရေကြီး ရေလျှံဖြစ်တဲ့တွက် လူ ၂၃-ဦးသေဆုံးပြီး လူပေါင်း ၆၄၀၀၀ ကျော် ကယ်ဆယ်ထားရတယ်လို့ တုန့်ပြန်ပြောဆို ကြောင်း CNN က ဩဂုတ်လ ၂၇ ရက်က ရေးပါတယ်။
အိန္ဒိယနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တို့အကြား ယခုနောက်ဆုံး မကျေမလည်ဖြစ်မှုကတော့ လျှပ်စစ်ဓါတ်အားခကြွေးကျန် ကိစ္စဖြစ်ပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဟာ အိန္ဒိယ “ဂေါ့တမ် အက်ဒါနီ” ကုမ္မဏီထံမှ ကျောက်မီးသွေးသုံး လျှပ်စစ်ဓါတ် အားများကို ဝယ်ယူထားခဲ့ပါတယ်။ ဒီအတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် လျှပ်စစ်ဓါတ်အားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ဘုတ်အဖွဲ့ BPDB အနေနဲ့ လျှပ်စစ်ဓါတ်အားခ အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း ၈၀၀ ကို ပေးဆောင်ရန် ကျန်ရှိနေကြောင်း၊ သတ်မှတ်ကာလထက် ၉-လခန့်ကျော်လွန်နေပြီဖြစ်တဲ့အတွက် အမြန်ဆုံး မဖြစ်မနေပေးဆောင်ရန် လိုအပ် ကြောင်း၊ ယူနွတ်အစိုးရအနေနဲ့ ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပေးရန် အိန္ဒိယ အက်ဒါနီက စာရေးအကြောင်း ကြားခဲ့ တယ်လို့ “တိုင်းမ်အော့အင်ဒီးယား” က စက်တင်ဘာလ ၁ဝ ရေးပါတယ်။
ဝန်ကြီးချုပ် ရှိတ်ဟာစီနာလက်ထက် အိန္ဒိယနိုင်ငံနဲ့ ချုပ်ဆိုခဲ့တဲ့ ၂၅ နှစ်ကြာ လျှပ်စစ်ဓါတ်အား ဝယ်ယူရေး စာ ချုပ်ဟာ တစ်ယူနစ်ချင်းအလိုက် ဈေးနှုန်းကြီးမြင့်လွန်းတယ်လို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအတွင်း ဝေဖန်မှုများ ရှိနေ ခဲ့ပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အနေနဲ့ အက်ဒါနီထံ လျှပ်စစ်ဓါတ်အားခ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃.၇ ဘီလီယံရှိပြီး ကြွေးကျန် ဒေါ်လာ ၄၉၂-သန်းဖြစ်ကြောင်း၊ နိုင်ငံရဲ့ စွမ်းအင်လိုအပ်မှုအရေးတကြီးဖြစ်နေချိန်မှာ ဘဏ္ဍာရေး ကဏ္ဍတည်ငြိမ်စေရန် ကမ္ဘာ့ဘဏ်ထံ အကူအညီတောင်းခံထားပါတယ်လို့ ယူနွတ်အစိုးရ စွမ်းအင်အကြံပေး ပုဂ္ဂိုလ်က ပြောပါတယ်။
အက်ဒါနီကတော့ မိမိတို့ရောင်းချတဲ့ လျှပ်စစ်ဓါတ်အားခနှုန်းထားမှာ မများလှပဲ အခြား နိုင်ငံတကာ ကျောက်မီး သွေးသုံး စွမ်းအင်များနှင့် နှိုင်းယှဉ်ကြည့်နိုင်ပါကြောင်း၊ လောလောဆယ် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနဲ့ ဓါတ်အားလိုင်း ချိတ်ဆက်မှုကို ရပ်ဆိုင်းထားပြီး ဒါကာအာဏာပိုင်များ အနေနဲ့ ရက်လွန်ပေးချေမှုများအတွက် အမြန်ဆုံး ဖြေရှင်းပေးလိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါကြောင်း အကြောင်းပြန်ကြားခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
(Al Jazeera., 9 September 2024,” Bangladesh taking steps to extradite former PM Hasina from India” နှင့် အခြားဆက်စပ်သတင်းများကို ဆီလျော်အောက် ကောက်နုတ်ပေါင်းစပ်သည်။)
zawgyi version
အိႏၵိယေရာက္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဟာစီနာအား တရားခံအျဖစ္ လႊဲေျပာင္းယူရန္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႀကိဳးပမ္းေန
Htay Oung (NP News) - စက္တင္ဘာ ၁၁
အိမ္နီးခ်င္း အိႏၵိယႏိုင္ငံေရာက္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ရွိတ္ဟာစီနာကို တရားခံအျဖစ္ လႊဲေျပာင္းရယူေရး ေသခ်ာေစႏိုင္ဖို႔အတြက္ စီစဥ္လ်က္ရွိေၾကာင္း၊ ျပည္ပကို ထြက္ေျပးသြားတဲ့ေခါင္းေဆာင္ဟာ ဆႏၵျပမ်ားျဖစ္ပြားစဥ္ လူ အေသအေပ်ာက္မ်ားျပားလွတဲ့ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားအတြက္ အစိုးရအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးအေနနဲ႔ အေျဖေပးရမယ့္ တရားစီရင္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္ကို စတင္လိုက္ၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္မႈဆိုင္ရာ ခုံ႐ုံး ICT က ေျပာဆိုတယ္လို႔ အယ္လ္ဂ်ားဇီးယားသတင္းဌာနက စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္က ေရးသားပါတယ္။
၁၉၇၁ ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးစစ္ပြဲကာလအတြင္း ပါကစၥတန္စစ္တပ္နဲ႔ပူးေပါင္းၿပီး ဂ်ီႏိုဆိုက္က်ဴးလြန္ရာမွာ သံသ ယရွိသူမ်ားနဲ႔ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ အေထြေထြ ေ႐ြးေကာက္ပြဲကာလအတြင္း စစ္ရာဇဝတ္မႈမ်ားကို စုံစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ အတြက္ ၂၀၁၀-ခုႏွစ္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ျပည္တြင္းမွာ “ႏိုင္ငံတကာရာဇဝတ္မႈဆိုင္ရာခုံ႐ုံး ICT Bangladesh” ကို ဖြဲ႕ စည္းခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္ ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမွာ အာဏာရရွိေနတဲ့ အစိုးရက ပါလီမန္ေ႐ြးေကာက္ပြဲမွာ အမတ္ ၃-ပုံ ၂ ပုံေက်ာ္နဲ႔ အႏိုင္ရရွိခဲ့တဲ့ ရွိတ္ဟာစီနာဦးေဆာင္ အဝါမီလိဂ္ပါတီ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီခုံ႐ုံး မဖြဲ႕စည္းမီ ဥေရာပသမဂၢက ႀကိဳဆိုခဲ့ၿပီး ကြၽမ္းက်င္မႈဆိုင္ရာ အကူအညီေပးအပ္လိုေၾကာင္း ကုလသမဂၢ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအစီအစဥ္ UNDP က ကမ္းလွမ္းျခင္း ခံခဲ့ရဖူးပါတယ္။ ICT ဟာ သံသယရွိသူေပါင္း ၁၆၀၀ ေက်ာ္ကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၿပီး ၃-ဦးကို စတင္ေသဒဏ္ေပးခဲ့တဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာ ခုံ႐ုံးအေပၚ ျပည္တြင္းျပည္ပ ေဝဖန္မႈမ်ား ျမင့္တက္လာခဲ့ပါတယ္။ ရွိတ္ဟာစီနာအုပ္စုဟာ သူ႔တို႔ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး ရန္သူေဟာင္းမ်ား အေပၚ တရား႐ုံးဟန္ျပအေပ်ာက္ရွင္းျခင္းအျဖစ္ စြပ္စြဲျခင္း ခံရပါတယ္။
၂၀၂၄-ခုႏွစ္ ရက္သတၱပတ္မ်ားစြာၾကာျမင့္တဲ့ ဆႏၵျပမႈမ်ားအေပၚ အာဏာပိုင္မ်ားရဲ႕ ျပင္းထန္စြာ ႏွိမ္နင္းမႈအၿပီး ၾသဂုတ္ ၅ ရက္ေန႔မွာ ရွိတ္ဟာစီနာဟာ စစ္ရဟတ္ယာဥ္ျဖင့္ ထြက္ေျပးခဲ့ၿပီး နယူးေဒလီအနီးရွိ ေလတပ္စခန္းတစ္ခုမွာ ဆင္းသက္ခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္း ေရာက္ရွိ ေနျခင္းဟာ ဒါကာနဲ႔ နယူးေဒလီၾကား ဆက္ဆံေရးကို ထိခိုက္ေစခဲ့ပါတယ္။ ဟာစီနာကို တရားစီရင္ဖို႔အတြက္ တရားခံကို ျပန္လည္လႊဲေျပာင္းေပးရန္ မိုဟာမက္ယူႏြတ္ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ၾကားျဖတ္အစိုးရတက္လာၿပီးေနာက္ ICT ရဲ႕ ေျပာဆိုခ်က္ဟာ သံတမန္ေရးရာ အျငင္းပြားမႈကို ဦးတည္ေနပါတယ္။
ရာဇဝတ္မႈဆိုင္ရာ တရားခံလႊဲေျပာင္းေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္ဟာ ၂၀၁၃-ခုႏွစ္ ဟာစီနာအစိုးရ အာဏာရရွိေန ခ်ိန္ အိႏၵိယနဲ႔ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ေၾကာင္း၊ ၁၅ ႏွစ္တာကာလအတြင္း ႏိုင္ငံကို သံမဏိလက္သီးျဖင့္ အုပ္စိုး ခဲ့ ေၾကာင္း စြပ္စြဲခံထားရသူ ဟာစီနာဟာ လူထုအုံႂကြမႈအတြင္း “အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ား”ကို ႀကီး ၾကပ္ရာမွာ ပါဝင္ပတ္သက္ျခင္း ရွိ-မရွိ စစ္ေဆးရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း၊ အဓိက တာဝန္ရွိသူဟာ ႏိုင္ငံကေန ထြက္ ေျပးသြားၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ သူ႔ကို တရားဝင္ ျပန္လည္ေခၚယူဖို႔ ဥပေဒဆိုင္ရာ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားကို စတင္လ်က္ရွိေၾကာင္း ယူႏြတ္အစိုးရတက္လာၿပီးေနာက္ ICT ဥပေဒအရာရွိခ်ဳပ္ျဖစ္လာသူ မိုဟာမက္တာဂ်ဴးလ္ အစၥလာမ္က တနဂၤေႏြေန႔မွာ သတင္းေထာက္ေတြကို ေျပာျပပါတယ္။
အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရး အတိုက္အခံမ်ားကို တရားလက္လြတ္ သတ္ျဖတ္ျခင္း အပါအဝင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ေၾကာင္း စြပ္စြဲခံထားရသူ ဟာစီနာအစိုးရဟာ ေက်ာင္း သားမ်ားဦးေဆာင္တဲ့ ရက္သတၱပတ္မ်ားစြာ ဆႏၵျပပြဲမ်ားက လူထုအုံႂကြမႈအျဖစ္ ျပင္းထန္လာၿပီးေနာက္ ျဖဳတ္ခ်ျခင္းခံခဲ့ရပါတယ္။
ဟာစီနာ ရာထူးမွ ဖယ္ရွားခံရတဲ့ သီတင္းပတ္မ်ားအတြင္း လူေပါင္း ၆၀၀ ေက်ာ္ အသက္ဆုံးရႈံးခဲ့ရၿပီး အမွန္ တကယ္ ေသဆုံးသူ အေရအတြက္ဟာ အဲ့ဒီထက္ ပိုမိုႏိုင္တယ္လို႔ ကုလသမဂၢ ကနဦးအစီရင္ခံစာတစ္ခုအရ သိရွိရပါတယ္။ အသက္ ၇၆ ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္တဲ့ ဟာစီနာဟာ ထြက္ေျပးသြားၿပီးေနာက္ပိုင္း လူျမင္ကြင္းမွာ မေတြ႕ရေတာ့ပါဘူး။ သူ႔ရဲ႕ သံတမန္ႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ကိုလည္း ယူႏြတ္အစိုးရက ႐ုပ္သိမ္းလိုက္ၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား တရားခံလႊဲေျပာင္းေရးစာခ်ဳပ္ပါ အပိုဒ္တစ္ပိုဒ္မွာ “ ရာဇဝတ္ျပစ္မႈဟု ဆိုရာတြင္ ႏိုင္ငံေရး စ႐ိုက္လကၡဏာပါရွိ လွ်င္ တရားခံလႊဲေျပာင္းျခင္းကို ျငင္းပယ္ႏိုင္တယ္” လို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ဒါကာတာဝန္ရွိသူ မ်ားကေတာ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အေနနဲ႔ ရာထူးမွ ဖယ္ရွားခံရသူ ေခါင္းေဆာင္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး တရားမွ်တမႈ ျပန္ လည္ရရွိေစရန္ တြန္းအားေပးေဆာင္႐ြက္သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းလင္းေျပာဆိုေနပါတယ္။
အေရးအခင္းအၿပီး ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ ႏိုဘယ္လ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ မိုဟာမက္ယူႏြတ္စ္ကေတာ ဟာဆီနာအေန နဲ႔ အိႏၵိယမွာ ျပည္ေျပးအျဖစ္ ေရာက္ရွိေနစဥ္ အိမ္ျပန္မေခၚမီအခ်ိန္အထိ ႏႈတ္ဆိတ္ေနသင့္တယ္လို႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ သီတင္းပတ္မွာ နယူးေဒလီသတင္းစာကို မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီအျဖစ္မွ လြတ္လပ္ေရး ရယူစဥ္ ယခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဟာ “အေရွ႕ပါကစၥတန္”အျဖစ္ “အေနာက္ပါကစၥတန္” ယခုပါကစၥတန္နဲ႔ အလယ္မွာ မိုင္ ၈၀၀ ေက်ာ္ အိႏၵိယတစ္ႏိုင္ငံလုံးျခားၿပီး တိုင္းျပည္ တစ္ျပည္တည္းအျဖစ္ တည္ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ သီးျခားခြဲထြက္တဲ့ ၁၉၇၁-ခုႏွစ္ ေတာ္လွန္ေရးမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ျပည္တြင္း ပါကစၥတန္စစ္သားမ်ားရဲ႕ သတ္ျဖတ္မႈကို အိႏၵိယက ဝင္ေရာက္ဟန႔္တားရာမွ “တတိယအႀကိမ္ အိႏၵိ ယ-ပါကစၥတန္စစ္ပြဲ” ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ စစ္ပြဲမွာ ပါကစၥတန္တို႔ ရႈံးနိမ့္ျခင္းနဲ႔အတူ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ေပၚထြန္းလာရပါတယ္။
အိႏၵိယနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တို႔ဟာ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ခ်ီ ကူးလူးဆက္ဆံမႈနဲ႔ အလြန္နီးစပ္တဲ့ ယဥ္ေက်းမႈတူညီျခင္း မ်ား တည္ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ရဲ႕ ျပည္ပပို႔ကုန္နဲ႔ သြင္းကုန္မ်ားဟာ အိႏၵိယအေပၚ မ်ားစြာ မွီခိုေနရၿပီး နာရင္ျဒာမိုဒီလက္ထက္ နယူးေဒလီနဲ႔ ရွိတ္ဟာစီနာ လက္ထက္ ဒါကာတို႔ဟာ ပိုမို နီးကပ္မႈ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ဘဂၤလားျပည္သူလူထုအတြင္း အိႏၵိယဆန႔္က်င္ေရးစိတ္အေျခခံမ်ား သေႏၶတည္ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ နယူး ေဒလီကို ရွိတ္ဟာစီနာ ထြက္ေျပးသြားတဲ့အခါ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ရဲ႕ က်ယ္ျပန႔္တဲ့ လူထုအၾကား အိႏၵိယဆန႔္က်င္ ေရး စိတ္ဓာတ္မ်ား တစ္ရွိန္ထိုး တိုးျမင့္လာေနပါတယ္။ ယခုလို ဟာစီနာကို တရားခံလႊဲေျပာင္းေရးေတာင္းဆိုရန္အထိ ယူႏြတ္အစိုးရအေပၚ သိသိသာသာဖိအားေပးမႈ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။
အိႏၵိယအေပၚလည္း ဖိအားေပးခံေနရၿပီး ရႈပ္ေထြးတဲ့ အေနအထားဟာ နယူးေဒလီနဲ႔ ဒါကာတို႔အၾကား ဆက္ ဆံေရး ယိုယြင္းလာေစပါတယ္။ အိႏၵိယမွာ ျမစ္ဖ်ားခံတဲ့ ျမစ္ေရကို ခြဲေဝသုံးစြဲေနရတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဟာ နယူး ေဒလီနဲ႔ မေၾကလည္မႈအခ်ိဳ႕ ယခင္တည္းက ရွိေနပါတယ္။ နယ္ျခားျဖတ္ကူးသူ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မ်ားကို အိႏၵိယ စစ္တပ္က အရမ္းကာေရာ ပစ္သတ္ေနတဲ့အတြက္ ဒါကာအေနနဲ႔ မေက်မနပ္ ရွိေနခဲ့ၿပီး ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ျပည္ တြင္းေနသူအခ်ိဳ႕ဟာ အိႏၵိယႏိုင္ငံအတြင္း လက္နက္နဲ႔ မူးယစ္ေဆးမ်ားကို ေမွာင္ခိုတင္သြင္းေနတယ္လို႔ နယူးေဒလီက စြပ္စြဲထားပါတယ္။
လြန္ခဲ့တဲ့ ရက္သတၱပတ္မ်ားမွာေတာ့ မုတ္သုန္မိုး သည္းထန္စြာ ႐ြာသြန္းေနခိုက္ ေဂါတမ္မီျမစ္ ဆည္ကို အိႏၵိယ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္း ႀတိပူရျပည္နယ္အာဏာပိုင္မ်ားက ေဖာက္ခ်ခဲ့တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံအေရွ႕ေတာင္ပိုင္း ဖီနီခ႐ိုင္မွာ ေရႀကီး ေရလွ်ံျဖစ္ပြားခဲ့ရေၾကာင္း၊ လူ ၁၃-ဦးေသဆုံးၿပီး လူ ၂-သိန္းနီးပါး အိုးမဲ့အိမ္မဲ့ျဖစ္ခဲ့ရၿပီး စိုက္ပ်ိဳး လယ္ ဧကေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ပ်က္စီးဆုံးရႈံးခဲ့ရတယ္လို႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္က စြပ္စြဲပါတယ္။ အိႏၵိယကလည္း ဆည္ ေဖာက္ခ်တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းမွာ မွန္ကန္ျခင္း မရွိေၾကာင္း၊ မိမိတို႔ဘက္မွာလည္း မိုးသည္းထန္ၿပီး ေရႀကီး ေရလွ်ံျဖစ္တဲ့တြက္ လူ ၂၃-ဦးေသဆုံးၿပီး လူေပါင္း ၆၄၀၀၀ ေက်ာ္ ကယ္ဆယ္ထားရတယ္လို႔ တုန႔္ျပန္ေျပာဆို ေၾကာင္း CNN က ဩဂုတ္လ ၂၇ ရက္က ေရးပါတယ္။
အိႏၵိယနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တို႔အၾကား ယခုေနာက္ဆုံး မေက်မလည္ျဖစ္မႈကေတာ့ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားခေႂကြးက်န္ ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဟာ အိႏၵိယ “ေဂါ့တမ္ အက္ဒါနီ” ကုမၼဏီထံမွ ေက်ာက္မီးေသြးသုံး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ အားမ်ားကို ဝယ္ယူထားခဲ့ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ဘုတ္အဖြဲ႕ BPDB အေနနဲ႔ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားခ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၈၀၀ ကို ေပးေဆာင္ရန္ က်န္ရွိေနေၾကာင္း၊ သတ္မွတ္ကာလထက္ ၉-လခန႔္ေက်ာ္လြန္ေနၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ အျမန္ဆုံး မျဖစ္မေနေပးေဆာင္ရန္ လိုအပ္ ေၾကာင္း၊ ယူႏြတ္အစိုးရအေနနဲ႔ ၾကားဝင္ေဆာင္႐ြက္ေပးရန္ အိႏၵိယ အက္ဒါနီက စာေရးအေၾကာင္း ၾကားခဲ့ တယ္လို႔ “တိုင္းမ္ေအာ့အင္ဒီးယား” က စက္တင္ဘာလ ၁ဝ ေရးပါတယ္။
ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ရွိတ္ဟာစီနာလက္ထက္ အိႏၵိယႏိုင္ငံနဲ႔ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ ၂၅ ႏွစ္ၾကာ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ဝယ္ယူေရး စာ ခ်ဳပ္ဟာ တစ္ယူနစ္ခ်င္းအလိုက္ ေဈးႏႈန္းႀကီးျမင့္လြန္းတယ္လို႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံအတြင္း ေဝဖန္မႈမ်ား ရွိေန ခဲ့ပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အေနနဲ႔ အက္ဒါနီထံ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားခ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၃.၇ ဘီလီယံရွိၿပီး ေႂကြးက်န္ ေဒၚလာ ၄၉၂-သန္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ ႏိုင္ငံရဲ႕ စြမ္းအင္လိုအပ္မႈအေရးတႀကီးျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ ဘ႑ာေရး က႑တည္ၿငိမ္ေစရန္ ကမာၻ႔ဘဏ္ထံ အကူအညီေတာင္းခံထားပါတယ္လို႔ ယူႏြတ္အစိုးရ စြမ္းအင္အႀကံေပး ပုဂၢိဳလ္က ေျပာပါတယ္။
အက္ဒါနီကေတာ့ မိမိတို႔ေရာင္းခ်တဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားခႏႈန္းထားမွာ မမ်ားလွပဲ အျခား ႏိုင္ငံတကာ ေက်ာက္မီး ေသြးသုံး စြမ္းအင္မ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ႏိုင္ပါေၾကာင္း၊ ေလာေလာဆယ္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံနဲ႔ ဓါတ္အားလိုင္း ခ်ိတ္ဆက္မႈကို ရပ္ဆိုင္းထားၿပီး ဒါကာအာဏာပိုင္မ်ား အေနနဲ႔ ရက္လြန္ေပးေခ်မႈမ်ားအတြက္ အျမန္ဆုံး ေျဖရွင္းေပးလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါေၾကာင္း အေၾကာင္းျပန္ၾကားခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
(Al Jazeera., 9 September 2024,” Bangladesh taking steps to extradite former PM Hasina from India” ႏွင့္ အျခားဆက္စပ္သတင္းမ်ားကို ဆီေလ်ာ္ေအာက္ ေကာက္ႏုတ္ေပါင္းစပ္သည္။)